رشت- پژوهشگر و مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه ایمنی و بهداشت در بخش کشاورزی مغفول مانده است، گفت: ارتقای آگاهی و فرهنگ تولیدکنندگان بخش کشاورزی ضروری است.
تقریباً نیمی از نیروی کار دنیا در بخش کشاورزی مشغول به فعالیت هستند. اما متأسفانه با توجه به تمرکز نیروهای بهداشت حرفه‌ای در بخش صنایع، بهداشت و ایمنی کار در بخش کشاورزی مورد غفلت واقع شده است. بر اساس آمارهای ارائه بیش از ۱۷۰ هزار کشاورزی به دلیل حوادث و بیماری‌های ناشی از کار همانند استفاده از ماشین آلات و مسمومیت‌ها جان خود را از دست می‌دهند در این مورد با عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان درباره راهکارهای حل این مشکل در بخش کشاورزی گفتگویی انجام شد.
افزایش نگرانی‌ها درباره ایمنی کار در فعالیت‌های کشاورزی
دکتر محمود هوشیار فرد با اشاره به اینکه کشاورزی، یکی از بخش‌های مهم اقتصادی کشور است، اظهار کرد: این بخش نقش مهمی در اشتغال، تولید و امنیت غذایی جامعه دارد. نیروی انسانی نقش محوری در افزایش بهره وری بخش کشاورزی دارد.
وی با بیان اینکه در این میان نگرانی تولیدکنندگان و سازمان‌های جهانی درباره ایمنی کار در فعالیت‌های کشاورزی افزایش یافته است، افزود: بر اساس آمارها، بیش از ۶۰ درصد جمعیت کشورهای در حال توسعه در بخش کشاورزی و دامداری اشتغال دارند و ریسک مرگ در نیروی کار این بخش بسیار بیشتر از مشاغل دیگر است. به عبارت دیگر، وضعیت رفاه و سلامت کشاورزان چندان مناسب نیست و معمولاً از حمایت‌های صنفی و حفاظت اجتماعی محروم هستند.
پژوهشگر و مدرس دانشگاه به افزایش مبارزه شیمیایی با توجه به رشد جمعیت و لزوم افزایش تولیدات کشاورزی و مواد غذایی بیش از سایر روش‌های مبارزه با آفات اشاره کرد و گفت: استفاده از این روش‌های شیمیایی در بلند مدت اثرات زیانباری در محیط زیست، سلامت کشاورزان و افراد جامعه دارد. کشاورزان و دامداران به دلیل ماهیت کار و فعالیتشان در معرض خطرات مختلفی قرار دارند.
وی ادامه داد: مشکلات ریوی ناشی از گرد و غبار هنگام برداشت یا نقل و انتقال محصول، مخلوط کردن غذای حیوانات، غذا دادن به دام‌ها و طیور در فضای بسته، پر و فضولات پرندگان و دام، جا به جا کردن علوفه خشک، گرد و غبار پودر ماهی، گازها و ذرات مایع معلق حاصل از برخی داروهای دامپزشکی و مواد شیمیایی گندزدا، بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان در عفونت‌های قارچی، باکتریایی، تب همراه با سردرد و مننژیت، ویروس‌های پرندگان، انگل‌های عامل اسهال که در اثر تماس با چهارپا، محل زندگی و محل خوراک حیوانات می‌توانند از طریق تنفس، بلعیدن، یا نفوذ به داخل پوست تنها بخشی از عواملی هستند که می‌توانند سلامتی بهره برداران را به خطر اندازند.
هوشیار فرد مسمومیت‌های ناشی از مصرف انواع حشره کش، قارچ کش و علف کش، کرم‌های قلاب دار، درد کمر و التهاب مفاصل ستون فقرات و ساییدگی مفصل ران و زانو و استخوان مچ دست به دلیل کار در زمین‌های مرطوب، استفاده از ابزار آلات نامناسب و بریدگی دست و سایر اعضا بدن در هنگام کار با داس و سایر ابزار و ماشین آلات کشاورزی به عنوان بخشی از این آسیب‌ها است.
مصرف بی رویه انواع سموم مشکل کشت و کار به روش سنتی
وی با بیان اینکه برنج بعد از گندم مهمترین محصول زراعی کشور است بخش زیادی از شالیزارهای کشور در دو استان گیلان و مازندران قرار دارند، تصریح کرد: فشار روانی و بیماری‌های جسمی برخی شالیکاران در نتیجه فرآیند کار کشاورزی همانند انجام کار زیاد در مدت زمان کوتاه، افزایش هزینه‌های کاشت تا برداشت، افزایش دستمزدها و بالا رفتن قیمت تمام شده محصول برنج در مقایسه با قیمت جهانی، نداشتن بیمه محصولات و خدمات درمانی و نیاز به تسهیلات کم بهره و یا عوامل محیط کار کشاورزی می‌تواند منجر به بیماری‌های عصبی شود.
پژوهشگر و مدرس دانشگاه مصرف بی رویه انواع سموم شیمیایی از جمله مشکلات کشت و کار به روش سنتی و معمولی برنج بشمار می‌روند، افزود: متأسفانه افزایش بی رویه سموم شیمیایی عواقب بسیاری را در محیط زیست و کشاورزی از قبیل افزایش هزینه‌های تولید، مقاومت آفات و علف‌های هرز به سموم و نابودی دشمنان طبیعی (حشرات مفید) آفات به بار آورده است.
وی با بیان اینکه حداقل ۳۰ درصد شالیکاران دانش لازم برای مصرف یا عدم مصرف سموم شیمیایی را ندارند و با مشاهده جمعیت پایین آفت ساقه خوار اقدام به سمپاشی کرده و یا همه کشاورزان در یک بازه زمانی معین سمپاشی نمی‌کنند.
حداقل ۳۰ درصد شالیکاران دانش لازم برای مصرف یا عدم مصرف سموم شیمیایی را ندارند و با مشاهده جمعیت پایین آفت ساقه خوار اقدام به سمپاشی کرده و یا همه کشاورزان در یک بازه زمانی معین سمپاشی نمی‌کنند، گفت: مصرف متوالی انواع علفکش ها و کودهای شیمیایی و تشدید فرسایش و فشردگی خاک به دلیل تردد ماشین آلات باعث تغییر فلور مزارع برنج کشور شده است.
هوشیار فرد ادامه داد: نحوه مالکیت اراضی یعنی اجاره‌ای، شخصی یا سهم بری و میزان درآمد از عوامل مؤثر بر مصرف زیاد سموم شیمیایی یا رفتارهای ایمنی هنگام مصرف سموم در شالیزارها تأثیر گذار است. خرید تجهیزات برای شالیکارانی که مالک میزان قابل توجهی زمین هستند آسان‌تر است و در نتیجه رفتار ایمنی مطلوب‌تری داشته و اهمیت بیشتری به سلامت خود قمی دهند.
ضرورت ترویج کشاورزی ایمن در میان کشاورزان
وی به نقش مهم کارشناسان و مروجان کشاورزی در برنامه‌های آموزش ایمنی بهره برداران اشاره و اظهار کرد: برنامه‌های بهداشت کشاورزی با محوریت «آموزش» می‌تواند شروعی مثبت در جهت حفظ و ارتقای سلامت کشاورزان باشد. لذا، با توجه نقش آموزش در ارتقای ایمنی کشاورزان ضرورت دارد راه‌های آموزش ایمنی به صورت گسترده و با کیفیت مناسب برای کارشناسان برگزار و آنها را برای شرکت در برنامه ترویج «کشاورزی ایمن» توانمند و مهیا کرد.
پژوهشگر و مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه با توجه به پایین بودن سطح سواد و افزایش سن اکثر کشاورزان برای تقویت و ارتقا آگاهی آنان کلاس‌های آموزشی به منظور آشنایی با عوارض و نحوه مقابله با سموم به شکل ساده، شفاف و در صورت امکان به زبان محلی برگزار شود، ادامه داد: برنامه ریزان فعالیت‌های آموزشی ترویجی، ضمن ارزیابی دقیق نیازهای آموزشی کشاورزان در نحوه مصرف سموم کشاورزی نسبت به برگزاری دوره‌های آموزشی متناسب با سطح اطلاعات کشاورزان باید اقدام کنند.
وی با بیان اینکه نوع کشت محصول در هر منطقه و رواج سموم مصرفی نیز باید در مجموعه‌های آموزشی شامل آشنایی با سموم، نحوه مصرف صحیح آنها، نحوه مقابله با عوارض کوتاه مدت و دراز مدت و اقدامات مورد نیاز که بلافاصله پس از مصرف نوع سم مد نظر قرار دهند، افزود: باید نحوه حفاظت فردی و آشنایی با وسایل حفاظتی تدوین شود زیرا، بالا رفتن سطح دانش کشاورزان می‌تواند در حفظ سلامت کشاورزان بسیار مؤثر باشد.
استفاده از سموم بیشتر تضمین کننده تولید محصول بهتر نیست
هوشیار فرد تأکید کرد: همه باید بدانند که یک تولیدکننده موفق، کشاورزی است که با حداقل مصرف سموم شیمیایی، محصول تولید کند. اگرچه، مصرف سموم شیمیایی در تولید محصول برنج ضروری باشد اما کشاورزان باید بدانند مصرف سموم شیمیایی اولین راه مبارزه با علف‌های هرز و آفات و بیماری‌ها نیست.
وی با تأکید بر اینکه برای دست یافتن به توسعه پایدار در بخش کشاورزی باید به وضعیت بهداشتی و رفاهی کشاورزان توجه کافی شود، اظهار کرد: ایمنی در کاربرد سموم شیمیایی نیازمند دانش و آگاهی صحیح کشاورزان از خطرات سموم شیمیایی است لذا باید واحد اداری خاصی برای برنامه ریزی و اجرای طرح‌های ایمنی کشاورزان در بدنه تشکیلاتی سازمان‌های جهاد کشاورزی وجود داشته باشد.
پژوهشگر و مدرس دانشگاه اجرایی نشدن و تحقق نیافتن شرایط منطبق با قوانین و مقررات موجود در خصوص ایمنی واحدهای کشاورزی و دامداری را موضوعی دانست که باید با برقراری ارتباط و همکاری منسجم بین بخشی، بین واحدهای معاونت بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان‌های جهاد کشاورزی مورد ریشه‌یابی و بررسی دقیق قرار گیرد تا اثربخشی فعالیت‌ها با توجه به ایمنی در این بخش افزایش یابد.
وی ادامه داد: مسئولین بخش کشاورزی باید بدانند که صرفاً برخورداری از سیستم‌های مدیریتی و فناوری پیشرفته برای دستیابی به توسعه پایدار کافی نیست، بلکه ارتقای فرهنگ و آگاهی تولید کنندگان بخش کشاورزی و نظارت بر فعالیت‌های بهداشت و پایش سلامت کشاورزان بسیار مهم‌تر هستند. باید توجه داشت که، هزینه در ارتقای ایمنی به عنوان یک سرمایه گذاری ارزشمند و ضرورت تدوین قوانین ایمنی کشاورزی از سوی مجریان اولویت‌های اصلی نظام کشاورزی ایمن هستند. حفظ سلامت جسمانی، تلاش برای کاهش مخاطرات تهدید کننده سلامتی کشاورزان، پایش محیط‌های کار کشاورزی و پوشش بیمه‌ای کشاورزان می‌تواند تأثیر مثبت و قابل ملاحظه‌ای در بهره‌وری و کیفیت محصولات و انگیزه کاری، رضایت شغلی و کیفیت کل زندگی افراد جامعه داشته باشد.
