خمین - زادگاه امام راحل در جنوب استان مرکزی در سال‌های اخیر به یکی از قطب‌های مهم تولید و کشت زعفران تبدیل شده و اما با وجود کیفیت مرغوب محصول تولیدی بهره‌بردان طعم سود واقعی را نمی‌چشند و به دلیل نبود نظام بازاریابی حاصل این دسترنج به جیب دلالان می‌رود.
زعفران گیاهی سنتی با خواص ارزشمند است که از دیرباز به‌دلیل رنگ و رایحه ای دل‌انگیز و مزایای زیادش در ایران و جهان طرفداران زیادی داشته و بسیاری از مناطق کشور به‌ویژه دامنه‌های زاگرس و نواحی الوند در زمره رویشگاه‌های اولیه این گیاه کم‌آب‌بر و مفید بوده است .
زعفران در رده گیاهان دارویی تقسیم‌بندی می‌شود که کشت آن علاوه بر صرفه‌جویی در آب، ارزش افزوده بالایی دارد و در صورتی که نظام بازاریابی، صنعت بسته‌بندی و شرایط کشت، برداشت و و ارایه در بازار اصولی باشد می‌تواند در اقتصاد نقش‌آفرین واقع شود.
بانک جهانی پیش‌بینی کرده که گردش مالی گیاهان دارویی در سال ۲۰۵۰ میلادی به بیش از ۵ هزار میلیارد دلار خواهد رسید و زعفران با مزیت‌های متعدد باید سهم خود را از این بازار تصاحب کند، چرا که فرآیند کشت آن فقط یک بار انجام شده و چند سال می‌توان محصولش را برداشت کرد و در اقلیم کم آب ایران و استان مرکزی کشت آن مزیت محسوب می‌شود.
این گیاه نیازی به آبیاری مستمر و پرحجم ندارد و به‌طور معمول با بارندگی‌های پاییز سبز می‌شود و تنها در شرایط خاص آبیاری محدودی می‌خواهد و از سوی دیگر به‌دلیل وزن کم و ارزش افزوده بالا به طلای سرخ شهرت یافته است.
بیش از ۹۰ درصد از ۳۰۰ تن زعفران عرضه شده در جهان در ایران تولید می‌شود و این محصول باارزش می‌تواند در وضعیت ناپایدار اقتصاد تک محصولی و متکی نفت مورد توجه قرار گرفته با راهبری صحیح در بازار مصرف داخلی و صادرات عرض‌اندام کند.
بازده اقتصادی زعفران از اثری که در ارزش اقتصادیش در بازارهای جهانی و اشتغال‌زایی و درآمد مناسب پرورش این گیاه نشات می‌گیرد اما زعفران خمین با وجود همه ظرفیت‌ها و کیفیتی که محصول تولیدی دارد ناشناخته مانده و نبود نظام بازاریابی موثر موجب شده که هر سال در فصل برداشت سر و کله دلالان پیدا شود و دسترنج کشاورز را ارزان خریده و با چند برابر سود با نام استان‌های دیگر عرضه کنند که این نقیصه باید هرچه زودتر برطرف شود و خمین به نام خطه طلای سرخ شناسانده شود.
زعفران‌کاران خمین مانند دیگر کشاورزان در فصل برداشت این محصول به‌دلیل کمبود نقدینگی مجبور هستند گل محصولشان را به دلالان بفروشند و اینجاست که دلال فارغ از هر زحمتی لقمه حاضر را می‌بلعد و محصول باکیفیت فله را بسته بندی شکیل کرده و با تبلیغات وسیع در قالب برندهای شناخته شده زعفران ایران با سود کلان از ان خود می‌کند.
خمین رتبه نخست تولید زعفران در استان مرکزی را دارد چرا که در دهه اخیر خشکسالی الگوی کشت این شهرستان را به محصولات کم‌آب‌بر تغییر داده و اقلیم منطقه به‌گونه‌ای است که برای تولید زعفران مرغوب جواب داده و نیاز است که حلقه مدیریتی استان مرکزی علاوه بر برنامه منسجم توسعه دامنه کشت نبض بازاریابی این محصول را به دست بگیرند و با حمایت‌های اصولی و برندسازی زمینه را برای نقش آفرینی زعفران در رشد اقتصادی این خطه بیش از پیش فراهم کنند.
۴۳۰ تن طلای سرخ سرمایه‌ای از دل خاک
مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد: ۱۱۵ هکتار از اراضی کشاورزی کشور امسال زیر کشت گیاه زعفران است که برآورد می‌شود ۴۳۰ تن محصول از آن حاصل شود و این سرمایه‌ای ارزشمند است که باید در سایه تفکر اقتصادی و بازاریابی قوی به درآمدزایی مطلوب برای بهره‌برداران بیانجامد.
«حسین زینلی» افزود: براساس برنامه هر سال حدود ۲ هزار هکتار به سطح زیر کشت زعفران در کشور اضافه می‌شود اما با توجه به اقلیم نیمه خشک ایران نیاز است در سال‌های آتی دایره تولید در واحد سطح برای این محصول کم‌آب‌بر گسترده‌تر باشد.
وی عنوان کرد: حدود ۹۰ درصد از زعفران تولیدی کشور در استان خراسان شمالی، خراسان رضوی و خراسان جنوبی است اما نواحی مستعد دیگری چون خمین در کشور وجود دارد و اکنون اکثر استانها به کشت آن روی آورده و در مجموع سطح ۶ هزار هکتار کشت زعفران دارند.
مشاور وزیر جهاد کشاورزی تصریح کرد: زمینه صنایع فرآوری، مکانیزاسیون، کیفیت تولید پیاز زعفران و گل زعفران در سال‌های اخیر با انگیره و تلاش بیشتری دنبال شده به طوری که مصرف این محصول در صنایع غذایی و دمنوش‌ها نسبت به سنوات قبل افزایش پیدا کرده است.
زینلی عنوان کرد: پیشرفت خوبی در فرآوری زعفران کشور حاصل شده و انواع خشک‌کن‌ها از سوی شرکت‌های مبتنی برقرارداد، طراحی و در بین کشاورزان توزیع شده است که با ارایه آموزش چگونگی تولید زعفران با کیفیت‌های مختلف ترا برای عرضه در بازار رده بندی می‌کنند.
وی اظهار داشت: محصول تولیدی زعفران اکنون در زمینه دارو، عسل زعفرانی، دمنوش های زعفرانی و چای زعفرانی از سوی شرکت های معتبر وارد بازار می‌شود و خمین به عنوان قطب زعفران استان مرکزی باید بتوانند با هوشمندی سهمش را در این بازار بیابد.
زینلی، توسعه مکانیزاسیون در کاشت و برداشت زعفران را موثر دانست و ادامه داد: بیش از ۷۰ درصد پیاز زعفران در سال زراعی جاری به‌صورت مکانیزه کشت شده و هر سال الگوهای جدید کارنده تولید می‌شود و استان‌هایی که زعفران را به عنوان یکی از الگوهای کشت برگزیده‌اند باید در این راستا مجدانه کوشا بوده و مسیر گزینشی در کشت را هوشمندانه و علمی با صرفه اقتصادی مطلوب دنبال کنند.
یک‌هزار کیلوگرم زعفران محصول سرسبد استان مرکزی
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی گفت: یک‌هزار کیلوگرم محصول زعفران امسال در این استان تولید شد که نسبت به سال گذشته ۱۸۰ کیلوگرم افزایش یافته و تولیدات این حوزه به‌دلیل ارزش افزوده مناسب باید به عنوان محصول سرسبد و برجسته دیده شود.
«علی‌اصغر زارعی» افزود: ۳۲۰ هکتار از اراضی کشاورزی استان مرکزی اکنون زیرکشت زعفران است که عرصه‌های کشت آن نسبت به سال گذشته ۴۰ هکتار بیشتر شده است.
وی اظهار داشت: ۲۲۰ هکتار از مجموع سطح زیر کشت زعفران استان بارور و ۱۰۰ هکتار غیربارور است و شهرستان‌های خمین، دلیجان و خنداب به ترتیب بیشترین سطح زیر کشت این محصول را در استان به خود اختصاص داده و رتبه‌های اول تا سوم را برای تولید آن دارند.
مدیر باغبانی سازمان جهادکشاورزی استان مرکزی خاطرنشان کرد: توسعه کشت زعفران در ۱۵ هکتار از اراضی کشاورزی استان امسال برای سازمان جهاد کشاورزی استان تعهد شده بود که در سایه برنامه‌ریزی و حمایت‌ها بیش از ۲ و نیم برابر این تعهد عملیاتی شده است.
زارعی قیمت هر کیلوگرم زعفران استان را بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ میلیون ریال عنوان کرد و گفت: سالانه به‌صورت متوسط سه و نیم کیلوگرم زعفران در هر هکتار از عرصه‌های زیرکشت این محصول تولید می‌شود.
وی افزود: توسعه سطح زیر کشت محصول زعفران در اراضی کشاورزی استان مرکزی از جمله برنامه‌های اولویت دار سازمان جهاد کشاورزی استان است و برای تحقق این مهم برای هر هکتار این محصول ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون ریال تسهیلات یارانه‌ای به زعفران‌کاران پرداخت می‌شود.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی یادآور شد: این گیاه کم‌آب‌بر و مقاوم در برابر شوری و خشکی در هر هکتار از سطح زیر کشت سالانه تنها به ۲ تا ۲ هزار ۵۰۰ متر مکعب آب نیاز دارد و تولید آن برای استان‌های کم بارش یک مزیت است.
زارعی خاطرنشان کرد: فروش پیاز این محصول نیز پس از هفت سال درآمد اقتصادی به همراه داردکه این مهم علاوه بر درآمد ناشی از فروش گل این گیاه است.
وی، نبود واحد فرآوری محصول زعفران را از جمله مشکلات کشاورزان استان مرکزی عنوان کرد و افزود: بسته‌بندی و فرآوری این محصول در استان در سطحی محدود و به‌صورت خانگی انجام می شود که باید این ضعف را برطرف کرد.
رنگ و بو و طعم طلای سرخ خمین کم‌نظیر است
مدیر جهاد کشاورزی خمین گفت: زعفران تولید شده در این شهرستان با توجه به نوع خاک و شرایط آب و هوایی از نظر عطر، رنگ و طعم دارای کیفیت بالا است و با استانداردها مطابقت دارد.
«عباس ارشدی» افزود: برداشت زعفران از مزارع خمین در سال زراعی جاری ۴۷۰ کیلوگرم برآورد شده که تولید این محصول در قیاس با سال زراعی گذشته ۲۵ درصد افزایش دارد.
وی ادامه داد: ارزش ریالی زغفران تولیدی خمین حدود ۶۶ میلیارد ریال است و علاوه بر تامین مصرف شهرستان به سایر مناطق استان و کشور نیز فرستاده می‌شود.
مدیر جهاد کشاورزی خمین با بیان اینکه هشت هکتار از مزارع زعفران خمین بارور است، اظهار داشت: سطح زیر کشت این محصول در سال زراعی جاری ۹۵ هکتار بود و امید است که در سال‌های بعد این سهم بیشتر شود.
ارشدی یادآور شد: مهمترین منطقه زعفران‌کاری خمین، گوشه محمد مالک، خوگان، خوراوند و ورآباد است و این شهرستان در تولید طلای سرخ جایگاه نخست را استان مرکزی دارد، زیرا خاک مستعد و آب و هوای نیمه گرمسیری، زمستان ملایم و تابستان گرم و خشک داشته و محل مساعدی برای کشت زعفران محسوب می‌شود.
رنگ و طعم زعفران خمین با حمایت در بسته‌بندی و بازاریابی ماندگار می‌شود
یک زعفران‌کار در خمین گفت: چند سالی است که خشکسالی آسیب جدی به کشت محصولات آب‌بر در خمین زده و از این رو بسیاری از کشاورزان کشت زعفران را برگزیده‌اند.
«عفت جلالی» که در سال‌های اخیر زعفران‌کار نمونه استان مرکزی بوده است، افزود: بالا بودن دستمزد کارگر و دسترسی نداشتن کشاورزان به شاهرگ‌های بازار برای عرضه محصولشان موجب می‌شود که در فصل برداشت به‌دلیل تنگدستی زعفران باکیفیت را با قیمتی نازل در اختیار واسطه ها قرار دهند و این زیان انباشته‌ای را برای بهره‌بردار و مجموعه اقتصاد حوزه کشاورزی استان در پی دارد.
وی بیان کرد: هرسال با آغاز برداشت گل زعفران قیمتآن رنگ می بازد و حاصل دسترنج بهره‌برداران با قیمت پایین به جیب دلال می‌رود درحالیکه با حمایت و ورود هوشمندانه در حوزه بیسته بندی و بازاریابی می‌توان این سود را به زحمتکشان واقعی رساند و استان را از مطامع آن برخوردار کرد.
جلالی افزود: حمایتی اصولی از تولیدکننده زعفران نمی‌شود و باید در آستانه فصل برداشت تسهیلات کم‌بهره در اختیار کشاورز قرار گیرد تا بتواند هزینه‌ها را به موقع پرداخت کند و در طول سال با عرضه مناسب محصولش سود کافی ببرد.
کشت سنتی زعفران در خمین جواب نمی‌دهد
عضو هیات مدیره تعاونی زعفران خمین گفت: این تعاونی ۶۰۰ عضو و سهامدار دارد و هدف از تشکیل آن حمایت مالی و اقتصادی و زراعی است.
«محمد حسینی قاسمی» افزود: استفاده از ظرفیت‌های روز صنعت در تولید و عرضه زعفران سودآوری را به ارمغان می‌آورد و اکنون که زعفران‌کاری به الگوی کشت در این شهرستان تبدیل شده باید هرچه سریعتر آزمایشگاه و صنعت بسته‌بندی را در قالب تعاونی راه‌اندازی کرد.
وی گفت: زعفران ایران در جهان رقیب ندارد و بسته‌بندی زیبا است که این محصول با کیفیت را در جایگاه مطلوب صادراتی قرار می‌دهد و امکان شناساندن آن را در قالب برند خمین برای بازارهای جهان مهیا می‌کند.
عضو هیات مدیره تعاونی زعفران خمین تاکید کرد: تشکیل تعاونی زعفران در خمین سبب احیای اراضی، جلب سرمایه، توسعه تجارت و بازار و احیای اراضی شد.
قاسمی گفت: زعفران خمین به‌دلیل ویژگی‌های جغرافیایی، زاویه میزان تابش نور خورشید، شب‌های سرد و روزهای گرم در تابستان مرغوب و استثنایی است و بوئیدن آن مشام هرکسی را مست می‌کند و حیف است که این کیفیت در بسته‌بندی فله‌ای و خانگی با قیمت ناچیز توسط دلالان به یغما برده شود.
وی تصریح کرد: تولیدکنندگان زعفران خمین به درستی شناختی از ارزش افزوده محصول خود و کاری که بسته‌بندی با آن می‌کند، ندارند و به‌دلیل منابع و امکانات حداقلی در فصل برداشتتن به سود نازل داده و اگر بتوان با راه‌اندازی صنعت بسته بندی و برندسازی بازار تشنه داخلی و خارجی را تصاحب کرد، پای دلالان که اکنون محصول خمین را با نام سایر استانها عرضه می‌کنند از اقتصاد زعفران خمین بیرون کشیده می‌شود و حق به حقدار می‌رسد.
عضو هیات مدیره تعاونی زعفران خمین،دلالی را سرطان اقتصاد کشاورزی دانست و ادامه داد: زمانی که محصول باکیفیت و استاندارد در قالب تعاونی خریداری و در بازار عرضه شود دیگر هیچ دلالی نمی‌تواند ناعادلانه دسترنج کشاورز را ببرد.
وی خاطرنشان کرد: تولیدکننده زعفران نباید دغدغه جداسازی این محصول از گل، بسته‌بندی، نوسانات قیمت ارز و بازار فروش را داشته باشد و ظیفه حوزه دولتی و ظرفیت‌های خصوصی چون تعاونی‌ها است که پای کار آمده و این همه زحمت که به بار نشسته را عادلانه به سرمنزل مقصود برسانند.
بر اساس آمار منتشره وزارت جهاد کشاورزی ۴۰۴ تن زعفراندر سال ۹۷ از۱۱۳ هزار هکتار سطح زیر کشت کشور حاصل شد که ۲۸۰ تن به ارزش ۳۵۱ میلیون دلار صادر شده است.
محوریت اقتصاد شهرستان خمین بیشتر کشاورزی است و ۵۲ درصد از جمعیت ۱۰۵ هزار نفری این خطه واقع در جنوب استان مرکزی معیشت وابسته به کشاورزی دارند.
