سمنان - کرونا به ما نشان داد که گاهی هم باید به تجارت الکترونیک و کسب‌وکارهای اینترنتی تکیه کنیم، موضوع مهمی که البته نیازمند زیرساخت‌ها و ظرفیت‌ها در سطح استان سمنان است.
کرونا اگر هزاران بدی برای مردم استان سمنان داشت، این فرصت را فراهم کرد تا به زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های استان نگاهی بیندازیم. زیرساخت‌هایی که در دوران کرونا و حتی پسا کرونا می‌تواند به تحقق مفاهیمی چون بازار الکترونیک شهری و روستایی، تجارت الکترونیک و … تحقق ببخشد.
کرونا فرصتی بود تا بفهمیم در استان سمنان چقدر شرایط برای تجارت الکترونیک مهیا است و البته به یک دلیل ساده می‌توان شرایط استان را به‌کل کشور نیز بسط و تعمیم داد چراکه نخست سمنان دارای بالاترین میزان دسترسی و استاندارد اینترنت همراه و خانگی در سطح ایران است و جمعیت اندک آن حتی در دورترین روستاها نیز اینترنت نسل سوم را استفاده می‌کنند.
سمنان دارای بالاترین زیرساخت‌ها
اگر شرایط در استان سمنان که تقریباً ۱۰۰ درصد آن به اینترنت نسل سوم و بخش‌های وسیعی از آن حتی به اینترنت نسل چهارم مجهز است فراهم نباشد می‌توان نتیجه گرفت که در استان‌های دیگر اوضاع چطور است! این را نیز بگوییم که نزدیکی سمنان به تهران، جمعیت اندک و سطح سواد بالا سبب شده تا این استان همیشه پایلوت اجرای طرح‌های نوین ارتباطی مانند فیبر نوری، اینترنت پرسرعت و … باشد لذا ما از فضیلتی خاص نزد مردم استان صحبت نکرده و تنها به زیرساخت‌ها اشاره داریم. جمعیت اندک و سطح سواد بالا سبب شده تا استان سمنان همیشه پایلوت اجرای طرح‌های نوین ارتباطی مانند فیبر نوری، اینترنت پرسرعت و … باشد
آن‌طور که تحقیقات میدانی خبرنگار بازار نشان می‌دهد در این استان که ازلحاظ اینترنت بهترین استانداردها وجود دارد، ازلحاظ شبکه‌ها، زیرساخت‌های تجارت الکترونیک، بازار الکترونیک شهری و روستایی، شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در حوزه ارتباطات تجاری آنلاین و … چندان وضعیت خوبی ندارد و بخش اعظمی از آن‌هم به عدم مهیا بودن شرایط بازمی‌گردد.
هرچند شاهد ارائه راهکارها خلاقانه بر پایه تجارت الکترونیک در استان سمنان هستیم که بعضاً جواب هم داده‌اند اما موانع بر سر راه اصناف برای اتصال به بازارهای تجارت الکترونیک و گسترش آن هنوز پابرجا هستند. لذا این موضوع را در دو بستر می‌توان بررسی کرد نخست رویکرد مدیران و بسترسازی برای تجارت الکترونیک و دوم اعتماد عمومی نسبت به این موضوع.
زیرساخت فقط اینترنت پرسرعت نیست
یک فعال تجارت الکترونیک که اپلیکیشنی برای گیاهان دارویی نیز طراحی کرده به خبرنگار بازار، می‌گوید: مسئولان استان سمنان از تجارت الکترونیک تنها اینترنت پرسرعت را مهم می‌دانند درصورتی‌که این‌یکی از ده‌ها مورد در زمینه تجارت نوین است.
محمدامین اکبری بیان کرد: تا زمانی که معنای تجارت الکترونیک در نزد مردم و مسئولان استان سمنان فروختن تی‌شرت در اینستاگرام باشد متأسفانه هیچ‌چیزی تغییر نمی‌کند. تجارت الکترونیک یعنی اتصال تولیدکننده به بازار الکترونیک که همه نوع تقاضایی در آن باشد تا فرد بتواند تولیدات خود را با در نظر گرفتن تمام عوامل و فاکتورها شامل هزینه تمام‌شده، ارزش‌افزوده و … به بهترین روش عرضه کرده و بتواند بازار مستمری برای تولیدات آتی خود نیز بیابد حال می‌خواهد این بازار در آذربایجان شرقی باشد یا در کویت و مسکو…
مسئولان ما ابتدا باید یک بانک اطلاعاتی از کسانی که توانایی تولید در زمینه‌های مختلف دارند داشته باشند سپس بانک اطلاعاتی افرادی که توانمندی بازاریابی الکترونیک این تولیدات رادارند تهیه شود تا بتوانیم دست این افراد را در دست هم بگذاریم
وی بابیان اینکه فروش یک بخش جزئی از تجارت الکترونیک است، ابراز کرد: مسئولان ما فکر می‌کنند به محضی که سرعت اینترنت بالا برود تمام است درصورتی‌که خیر این‌گونه نیست بازار الکترونیک بر مبنای نیاز و تقاضا است و نه تولید و فروش و عرضه یعنی شما باید بتوانید بازار خوب را بیابید تا تاجر موفقی باشید و این نیازمند وجود تیم‌های مذاکره‌کننده، برند سازی از تولیدات، شناخت ویژگی‌های هر منطقه در زمینه تولید، توانمندی ایجاد ارزش‌افزوده، بسته‌بندی، سورت بندی، تسهیل در اخذ استانداردها و استعلام‌ها، کمک به پارک‌های علم و فناوری برای برپایی بیشتر استارتاپ‌ها و شتاب‌دهنده‌ها و ده‌ها مورد دیگر است که هیچ‌کدام در استان سمنان به خوبی انجام نمی‌شوند.
این فعال اقتصاد اینترنتی بیان کرد: مسئولان ما ابتدا باید یک بانک اطلاعاتی از کسانی که توانایی تولید در زمینه‌های مختلف دارند داشته باشند سپس بانک اطلاعاتی افرادی که توانمندی بازاریابی الکترونیک این تولیدات رادارند تهیه شود تا بتوانیم دست این افراد را در دست هم بگذاریم، تجارت الکترونیک مفهومی وسیع است که در آن تقاضا حکم‌فرمایی می‌کند اما متأسفانه تمام تمرکز ما بر روی تولید است برای مثال در زمینه گیاهان دارویی هرگز بر روی این موضوع کار نشده که بتوانیم یک گیاه را به نام استان برند سازی کنیم حتی ما از بسته‌بندی شکیل و زیبای محصولات آن‌هم عاجز هستیم چه برسد به فتح بازارهای الکترونیکی!
کالاهای مزیت دار شناسایی نشده اند
یک استاد دانشگاه و پژوهشگر در زمینه شتاب‌دهنده‌های استارتاپی نیز به خبرنگار بازار، می‌گوید: زیرساخت‌ها در استان برای تجارت الکترونیک فراهم است اما نگاه مدیران هنوز فراهم نیست و به‌عبارت‌دیگر یک مشاور فناوری هنوز در مجموعه تصمیم‌گیری استان سمنان دیده نمی‌شود که بتواند مدلی از بهترین راه‌های تجارت الکترونیک را به مسئولان عرضه کند و لذا مسئولان ما هنوز نمی‌دانند که کدام بخش از استان چه مزیتی رادارند و کدام بخش مزیت دیگری.
محمدمهدی طباطبایی با طرح این سوال که آیا مسئولان ما می‌دانند که هر بخش و منطقه از استان سمنان چه نیازی از کشور را در زمینه‌های مختلف گردشگری، کشاورزی، گیاهان دارویی، معدن، چوب، فلزات، سنگ‌های قیمتی و … را جواب می‌دهد؟ گفت: به‌عبارت‌دیگر باید دید که هرکدام از تولیدات استان اصلاً نیاز چه بخش دیگری از کشور را تأمین می‌کند و آیا مسئولان بانک اطلاعات دارند، لذا وقتی به عملکرد استانداری سمنان در دو سال اخیر نگاه می‌کنیم و می‌بینیم تعداد جلسات در حوزه اشاعه تجارت الکترونیک تأسف‌آور است خودمان می‌توانیم حدوداً به این سوال پاسخ دهیم.
باید دید که هر بخش و منطقه از استان سمنان چه نیازی از کشور را در زمینه‌های مختلف گردشگری، کشاورزی، گیاهان دارویی، معدن، چوب، فلزات، سنگ‌های قیمتی و … را جواب می‌دهد
وی با تاکید بر اینکه کرونا به ما آموخت که چقدر از زیرساخت‌ها عقب هستیم، افزود: کرونا به ما آموخت که تجارت الکترونیک و بازارهای اینترنتی در استان سمنان یعنی لباس‌فروشی که براثر کرونا مغازه‌اش تعطیل‌شده از البسه خود عکس بگیرد آن را در اینستاگرام بگذارد و مردم لایک کنند سفارش دهند و پولش را به‌حساب آن مغازه‌دار کارت به کارت کنند همین! پس درنتیجه یکی از موانع بر سر راه تجارت الکترونیک همین موضوع نگاه مسئولان است.
رایزن سرمایه گذاری نداریم
نظرات بسیار مشابه است بیشتر فعالان این حوزه و کارشناسان معتقد هستند که اگر اینترنت ۱۰ جی هم در استان سمنان بیاید تا زمانی که یک گروه رایزن اقتصادی در حوزه بازار الکترونیک، بانک اطلاعاتی جامع، آمایش سرزمینی و منطقه‌ای، مزیت یابی و…. را نداشته باشیم کمیت کارمان لنگ خواهد زد.
محمدمهدی کریمی مدرس دانشگاه درباره این موضوع می‌گوید: ما هنوز نمی‌دانیم که مزیت‌هایمان در استان سمنان چیست‌اند؟ برای مثال اگر در شاهرود بگوییم کدام محصول شاخص است نمی‌توان یک محصول را نام برد گاهی زردآلو را مزیت دانسته‌ایم اما سال بعد که زردآلو سرما زد به سراغ انگور رفتیم سال بعد یک‌باره گردشگری عنوان شد، سال بعد دوباره گیاهان دارویی و عناب و زعفران مطرح شد و…
وی بابیان اینکه مشکل این است که ما مزیت‌ها را نمی‌دانیم تا بتوانیم بر روی آن برنامه‌ریزی کنیم. برای مثال در بازار الکترونیک روستایی تأمین زنجیره نیازها نقش اساسی دارد اما وقتی بانک اطلاعات، بانک سوال، بانک نیازسنجی‌ها و … نباشد چطور می‌خواهیم این زنجیره را شکل دهیم.
اعتماد عمومی یک چالش
موضوع بعد اما اینکه ما اگر مزیت‌ها و شرایط را برای بازار الکترونیک فراهم شده ببینیم باز آیا آن اعتماد عمومی برای فعالیت در این مجموعه شامل سرمایه گذاری، خرید و بازار محصولات و … وجود دارد؟ آیا تولیدکننده اعتماد می‌کند تا محصولاتش را در اختیار مثلاً شرکت‌های فعال در بازار الکترونیک قرار دهد؟
المیرا احمدی فعال حوزه صنایع دستی و تجارت الکترونیک که نمونه شرکت کوچکش را می‌توان یکی از موفق ترین کارها در زمینه تجارت الکترونیک دانست به خبرنگار بازار، می‌گوید: مسئولان استانی تمام تلاش خودشان را می‌کنند اما اعتماد یکی از بزرگترین موانع بر سر راه تجارت و بازارهای الکترونیک شهری و روستایی است این دو را از هم تفکیک می‌کنم چراکه دو مقوله متفاوت هستند و ازلحاظ کارکرد تفاوت‌هایی با هم دارند زیرا یکی بر پایه تولید و دیگری بر پایه مصرف هستند اما باید گفت اعتماد در هر دو بازار یک مانع است.
بازار الکترونیک یعنی بدانیم در کجا نیاز به یک محصول وجود دارد و آن را از نزدیک‌ترین مکان تولیدی تهیه و تأمین کنیم تا واسطه‌ها حذف شوند
احمدی بابیان اینکه اعتماد صرفاً هم مالی نیست بلکه برخی اوقات به برندها، اشخاص و افراد، تجار و … اعتماد نمی‌شود تا کارهای تولید کنندگان را در روند بازار الکترونیک قرار دهند، بیان کرد: یکی از دلایل این امر شاید نوپا بودن تجارت الکترونیک است که مردم نمی‌توانند به خوبی به این موضوع اعتماد کنند موضوع بعد این است که مردم برای خرید و فعالیت‌های تجاری در این زمینه پول واقعی می‌پردازند و کالای مجازی می‌خرند درنتیجه باید کمی هم به آنها حق داد اما نکته‌ای که باید در نظر گرفت این است که بازار الکترونیک خرید یک شلوار از اینستاگرام نیست بلکه زیرساخت‌ها و چارت ویژه خود را دارد این در واقع یک زنجیره است که دست تقاضا را در دست تولید می‌گذارد پس باید وسیع‌تر به این موضوع نگاه کرد.
وی می‌گوید: بازار الکترونیک یعنی بدانیم در کجا نیاز به یک محصول وجود دارد و آن را از نزدیک‌ترین مکان تولیدی تهیه و تأمین کنیم تا واسطه‌ها حذف شوند و تولیدکننده برای مثال صنایع دستی، بتواند به ارتزاق و زندگی‌اش رونق ببخشد و آن مصرف کننده هم از بهترین مسیر با بهترین قیمت کالا و تقاضایش را به دست آورد درنتیجه ما صحبت از یک خرید شلوار با اینستاگرام نمی‌کنیم اینجا مقوله تکمیل زنجیره تولید و تقاضا در سطح کلان‌تر است که در نهایت هم مردم سود می‌کنند و هم تولیدکننده.
وجود ظرفیت‌های عظیم تجاری در استان سمنان
این فعال حوزه صنایع دستی و بازار الکترونیک درباره راهکارهای رفع این مشکلات می‌گوید: به نظر می‌رسد با شتابی که دنیای مجازی و اینترنت دارد باید مفاهیمی مانند بازار الکترونیک، آموزش اینترنتی که به دلیل کرونا شاهد آن هستیم و … وارد فرهنگ و حتی کتاب‌های درسی و آموزش و پرورش ما شود تا از کودکی بتوانیم فرزندانی خلاق بار بیاوریم که در آینده در درون این دایره خلاقیت بروز دهند چراکه استان سمنان در زمینه‌های مختلف ظرفیت کم ندارد.
شاید یکی از دلایلی که کمتر اصناف به سمت بازارهای الکترونیک و اینترنت و … می‌روند این باشد که نمونه‌های موفق در این راه چندان وجود ندارند و یا معرفی نشده‌اند
اصناف در استان سمنان اما نشان داده‌اند که با وجود اشتیاق در زمینه ورود به بازار الکترونیک هنوز به آن اعتماد ندارند مسئول یکی از اصناف سمنان در گفتگو با خبرنگار بازار، می‌گوید: شاید یکی از دلایلی که کمتر اصناف به سمت بازارهای الکترونیک و اینترنت و … می‌روند این باشد که نمونه‌های موفق در این راه چندان وجود ندارند و یا معرفی نشده‌اند.
هادی محمدی بابیان اینکه اتاق اصناف یا اتاق بازرگانی استان سمنان یا پارک‌های علم و فناوری می‌توانند برای اصناف دوره‌هایی برگزار کنند و در آن به بررسی نمونه‌های موفق در زمینه تجارت الکترونیک بپردازند تا ما هم آنها را سرلوحه خود قرار دهیم اما این امر دیده نمی‌شود.
وی افزود: برای مثال در صنف الکترونیک، بودند کسانی که چراغ‌های تایمری، دیجیتال و … را عرضه کردند اما بازار خوبی نتوانستند پیدا کنند این نمونه‌ها در استان سمنان اگر در جنبه‌های تجارت الکترونیک ورود می‌کردند و حمایت می‌شدند قطعاً دیگر اصناف و کسبه نیز به این موضوع ورود می‌کردند. کسبه و اصناف به این‌گونه عمل می‌کنند که کافی است یک نفر راهی را برود و جواب بگیرد مابقی نیز به دنبال آن می‌روند اما موضوع این است که در استان سمنان هنوز آن یک نفر که مسیر درست تجارت الکترونیک را در پیش بگیرد و موفق هم شود وجود ندارد.
مجبور به انتخاب هستیم
مباحث پیرامون بازار الکترونیک روستایی و شهری در استان سمنان فراوان است از یک سو اقدامات مثبتی از سوی مسئولان در استان پیرامون حمایت از این امر دیده نمی‌شود و از سوی دیگر اعتماد به این موضوع کمی دشوار به نظر می‌رسد.
موضوع اما از نگاه برخی کارشناسان انتخاب بین چند گزینه نیست بلکه ما مجبور هستیم بازار الکترونیک را در دست بگیریم چراکه آینده متعلق به این نوع تجارت‌ها است و از سوی دیگر استان سمنان دارای ظرفیت‌های عظیم معدنی، کشاورزی، دارویی، سنگ‌های زینتی، گردشگری، پسته، زعفران و ده‌ها مورد دیگر است. به‌عبارت‌دیگر برخی کارشناسان معتقد هستند که ما محکوم به حرکت به سمت بازارهای الکترونیک هستیم زیرا چاره‌ای جز این امر نداریم.
در خاتمه باید گفت هر چه سرعت اینترنت، گسترش آن در سطح وسیعی از استان سمنان، در برگیری راه‌ها و نقاط روستایی و … مطلوب است به همان اندازه درزمینهٔ اشاعه زیرساخت‌های تجارت الکترونیک با مشکل و کمبود روبرو هستیم و نمونه این امر هم عدم وجود حتی یک بازار زنجیره‌ای الکترونیک در استان سمنان است که پیشرو در زمینه گسترش اینترنت در سطح کشور محسوب می‌شود.
