وضعیت میزان ذخیره و مصرف آب در منطقه مرکزی کشور بویژه در استان اصفهان حاکیست که پس از پشت سر گذاشتن کرونا و یا حتی قبل از آن، کم‌آبی، این چالش چند دهه دیار نصف جهان دوباره تکرار خواهد شد و زنگ خطر آن باز هم به گوش خواهد رسید.
این روزها شیوع ویروس کرونا و ابتلای مردم به بیماری کووید-۱۹ اصلی‌ترین موضوع و چالش در جهان و از جمله کشورمان است تاکنون ۶۲۵۸۹ نفر در ایران به طور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شده و با فوت ۱۳۳ نفر در ۲۴ ساعت گذشته، فوت ناشی از این ویروس در کشور به ۳۸۷۲ نفر رسید.
بسیاری از مفسران و تحلیلگران بر این باورند که این ویروس فراتر از موضوعی پزشکی بلکه چند وجهی است که اقتصاد، مسایل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را تحت الشعاع قرار داده است، فارغ از بررسی موارد نامبرده، یکی از موارد اصلی در ایران و بویژه در منطقه خشک مرکز، کم آبی و خشکسالی‌هاییست که طی دهه های متمادی گرفتاری های فراوانی را برای ساکنان، محیط زیست و اقتصاد به وجود آورده است و بی تردید شیوع کرونا و تاکید فراوان پزشکان مبنی بر رعایت هرچه بیشتر بهداشت بر روی آن هم تاثیر خواهد داشت.
نگاهی به آمار و ارقام مربوط به بارندگی‌ها در حوضه آبریز زاینده‌رود بعنوان اصلی‌ترین منبع آب استان‌های اصفهان، یزد و چهارمحال و بختیاری نشان می‌دهد که کاهش حدود ۵۰ درصدی بارش‌ها و کم شدن میزان ذخیره سد زاینده‌رود به ما هشدار می‌دهد که از مصرف بی حساب و کتاب و غیر عقلانی آب بپرهیزیم.
در زمان حاضر حجم ذخیره آب سد زاینده‌رود حدود ۴۶۰ میلیون مترمکعب است و نشان می‌دهد حدود دو سوم سدی که یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون متر مکعب ظرفیت دارد، خالیست.
از آغاز سال آبی جاری(مهر۹۸) تاکنون میزان بارش‌ها در سرشاخه های زاینده‌رود حدود یک هزار میلی متر و ۱۶ درصد از میانگین بلند مدت(۴۴ ساله) کمتر بوده است.
آنطور که مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب اصفهان می‌گوید در روزهای آغازین سال نو که کرونا را با خود به همراه داشت مصرف آب بخش شرب و بهداشت این استان افزون بر ۱۸ درصد در مقایسه با مدت مشابه سال قبل بیشتر شده است.
هاشم امینی این موضوع را هشداری می‌داند که در صورت تداوم کرونا، ماه‌های گرم پیش رو برای مردم سخت‌تر خواهد گذشت، زیرا روند افزایشی مصرف آب سبب خواهد شد که در تابستان به مشکل جدی برخورد کنیم که جلوگیری از آن مستلزم مصرف بهینه و دور از اِسراف این روزهاست.
افزایش ۱۸ درصدی آب در دیار نصف جهان
به گفته وی شیب صعودی مصرف آب شرب و بهداشت همزمان با شیوع ویروس کرونا همچون سایر نقاط کشور در استان اصفهان آغاز شد و این شیب همچنان ادامه دارد بطوریکه در اسفند حدود ۱۵ درصد افزایش مصرف ثبت شد و این مقدار اکنون به ۱۸ درصد رسیده و بی شک بالاتر هم خواهد رفت.
مدیرعامل شرکت آبفا اصفهان جدیت و سرعت در طرح‌های انتقال آب و بویژه سامانه دوم آبرسانی اصفهان را ضروری خواند و خاطرنشان کرد: آب از جمله اصلی‌ترین موادی است که برای شستشو، ضدعفونی و حفظ سلامتی استفاده می‌شود و بی شک برای موارد مشابه در سال‌های آینده از الان باید تدبیر کرد که این موهبت الهی با ارزش همواره در دسترس باشد.
به تاکید امینی در کنار بهره‌گیری از آن برای کاهش شیوع باید صرفه جویی را در دستور کار قرار دهیم، زیرا منابع آبی محدود و مصارف نامحدود است و تجارب ماه‌های گرم سال گذشته را نیز باید همواره مد نظر قرار دهیم.
در همین ارتباط استادیار گروه مهندسی آب و عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان به لزوم اطلاع‌رسانی درباره افزایش مصرف آب بخصوص در مناطقی که کم آبی سابقه دیرینه در آن داشته اشاره کرد و افزود: اصفهان سالهاست به خشکسالی گرفتار شده و خشکی رودخانه زاینده‌رود، رونق کم کشاورزی و خشکی بسیاری از مناطق آن اثباتی بر این مدعاست.
علیرضا گوهری با بیان اینکه لازم است مردم در کنار حفظ بهداشت برای جلوگیری از بیماری از مصرف بی رویه آب پرهیز کنند، افزود: گفته می‌شود که هر فرد در طول شبانه روز ۲۰ مرتبه و هر بار ۲۰ ثانیه دستان خود را بشوید، اگر در این مدت مردم شیر آب را نبندند حجم بسیار بالایی از آب هدر خواهد رفت و این تنها در یک مورد مصرف روزانه است و با احتساب حمام و شستشوی ظروف و دیگر مصارف، روانه مقادیر زیادی از بین می‌رود.
وی استفاده از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی برای توصیه‌های مصرف بهینه آب را مفید و لازم دانست و تاکید کرد: یادآوری حفظ همزمان سلامت و منابع آب به مخاطبان ضروری است و می‌طلبد مسوولان امر برنامه‌ریزی ویژه‌ای در این ارتباط داشته باشند.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اصفهان نیز خاطرنشان کرد: از همه هموطنان درخواست می‌کنیم در کنار اقداماتی برای حفظ سلامتی خود و مقابله با کرونا مصرف بهینه را هم مد نظر قرار دهند.
مشارکت همگانی راهکار جلوگیری از هدررفت آب
حسن ساسانی با بیان اینکه جلوگیری از وقوع شرایط بحرانی از لحاظ کمبود منابع آبی در ماه‌های آینده منوط به مشارکت همگانی است، اظهارداشت: اندوخته آبی در سد زاینده رود باید عاقلانه و مدبرانه مصرف شود تا در روزهای آینده کم آبی و هشدارهای مرتبط با آن را کمتر داشته باشیم.
زاینده‌رود به طول بیش از ۴۰۰ کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی بویژه زرد کوه بختیاری سرچشمه گرفته و در کویر مرکزی ایران به سمت شرق پیش می‌رود و به تالاب گاوخونی در شرق اصفهان می‌ریزد.
این رودخانه که علاوه بر جاذبه تفریحی و فرهنگی، همواره نقشی مؤثر در کشاورزی و اقتصاد منطقه مرکزی کشورمان و هستی تالاب گاوخونی داشته است، در دهه‌های اخیر به علت کمبود بارش‌ها، خشکسالی‌های متوالی، تراکم جمعیت و افزایش برداشت به یک رودخانه فصلی تبدیل شد و در پایین دست در فصول گرم بویژه تابستان با خشکی مواجه شده است.
کاهش چشمگیر منابع آبی و خشکی زاینده‌رود اکنون در صدر چالش‌های فراروی این استان نظیر آلودگی هوا، ترافیک، فرونشست زمین و زیست محیطی است که به تاکید کارشناسان و مسوولان امر باید برای برون‌رفت این معضل اساسی فراگیر برنامه‌ریزی علمی و عملی پایدار با اجرای طرح‌های تامین آب صورت گیرد.
سد زاینده رود به عنوان یکی از اصلی ترین سدهای مرکز کشور و تامین کننده آب شُرب و بهداشت، محیط زیست،، کشاورزی و صنعت در منطقه مرکزی ایران، در سال ۱۳۴۹ با ظرفیت ۱.۴ میلیارد مترمکعب بهره برداری شد، این سد قوسی شکل در۱۱۰ کیلومتری غرب اصفهان در شهرستان چادگان قرار دارد.
