آبخیزداری از جمله طرح‌هایی است که با اجرای آن، سفره‌های آب زیرزمینی تغذیه شده و در نتیجه افزایش محصولات کشاورزی و علوفه دام را به دنبال دارد.
بر اثر خشکسالی‌هایی که طی سال‌های اخیر در مناطق مختلف کشور و از جمله استان خوزستان رخ داد، سبب کاهش و حتی از بین رفتن پوشش گیاهی در اراضی استان بخصوص در مناطق گرم شد.
باتوجه به اینکه پوشش گیاهی و وجود مراتع نقش مهمی در کاهش سرعت روان آب‌ها و در نتیجه کاهش فرسایش خاک دارد، اجرای طرح‌های آبخیزداری در استان خوزستان در دستور کار اداره آبخیزداری و منابع طبیعی این استان قرار گرفت.
با اجرای طرح‌های آبخیزداری، دیگر آب پای رفتن و دل کندن از اراضی سرسبز و با طراوت را ندارد، می‌ماند و در زمین نفوذ می‌کند و تا اعماق دل زمین و سفره‌های ذخیره آب زیرزمینی را تشکیل می‌دهد تا هم زمین از آب غنی شود و هم اراضی سرسبز شوند و علوفه‌ای برای دام‌ها و خاکی حاصلخیز برای کشت محصولات کشاورزی بوجود آید.
به منظور بررسی آخرین وضعیت اجرای پروژه‌های آبخیزداری در استان خوزستان با مسئولان مربوطه گفت‌وگو کردیم.
اجرای پروژه های آبخیزداری از بیش از ۸ هزار هکتار از اراضی امیدیه
مهراج خائیز معاونت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خوزستان، گفت: انجام فعالیت‌های آبخیزداری طی یک تا ۲ سال اخیر با ورود مقام معظم رهبری و اهتمام ویژه ایشان در زمینه تخصیص منابع مالی از محل صندوق توسعه ملی و پرداخت آنها در مدت مذکور به استان‌ها شدت یافته است.
او یکی از پروژه‌های آبخیزداری درحال انجام در سطح استان را پروژه در بخش جایزان امیدیه عنوان کرد و افزود: این پروژه حدود ۸ هزار و ۹۰۰ هکتار وسعت دارد و فعالیت‌های بیولوژیک و سازه‌ای را شامل می‌شود.
به گفته خائیز، بالغ بر ۲۰۰ هکتار از پروژه‌های آبخیزداری در حال انجام در بخش جایزان، جزء آبخیزداری بیولوژیک محسوب می‌شود و نهال‌ها با گونه‌های مختلفی درحال کاشت است که انتظار می‌رود پس از اجرای این پروژه، بتوانیم روان آب‌ها را کنترل کرده و از ایجاد سیلاب و فرسایش خاک جلوگیری شود.
جلوگیری از فرسایش خاک با طرح‌های آبخیزداری
این مقام مسئول بیان داشت: بدلیل اینکه خاک حاصلخیز با گذشت سال‌های طولانی به وجود می‌آید، لذا باید با اجرای پروژه‌های آبخیزداری از فرسایش خاک و از بین رفتن آن به وسیله روان آب‌ها جلوگیری گردد.
معاونت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خوزستان اظهار کرد: به همین منظور با اجرای پروژه‌های بیولوژیک و ایجاد پوشش گیاهی روان آب‌ها و فرسایش خاک در مناطق مختلف استان را کنترل می‌شود و تمرکز روان آب‌ها افزایش می‌یابد و در نتیجه به سفره‌های زیرزمینی تزریق می‌شوند.
به گفته خائیز، فعالیت‌های آبخیزداری در چندین بخش انجام می‌شود که یکی از آنها بخش سازه‌ای است.
بندهای خاکی و مزایای آنها
او احداث بندهای خاکی را یکی از موضوعاتی عنوان کرد که در بخش سازه‌ای در آبخیزداری پیگیری می‌شود و افزود: بندهای خاکی وظیفه کنترل سیلاب‌ها و افزایش زمان تمرکز برای جلوگیری از تخریب در پایین دست این بند‌ها را بر عهده دارند.
خائیز کنترل فرسایش و رسوب حوزه بالا دستی بندهای خاکی را از دیگر اهداف احداث بخش‌های سازه‌ای عنوان کرد.
او اظهار داشت: بند خاکی کادو در بخش جایزان شهرستان امیدیه دارای مخزنی معادل ۵۰۰ هزار متر مکعب آب گنجایش دارد و درحال حاضر و باتوجه به مصارف کشاورزی و کاهش آب ذخیره شده، میزان زیادی رسوب با غنای بالا در این مخزن تله اندازی شده است.
این مقام مسئول تصریح کرد: کشاورزان فعال در این بخش به برداشت آب از این بند مبادرت کرده اند و برخی فعالیت کشاورزی نظیر کشت جو، گندم و صیفی جات نیز در این منطقه انجام شده است.
به گفته معاونت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خوزستان، آب ذخیره شده در پشت بندهای خاکی برای مصارف دامداری نیز کاربرد دارد.
خوزستان به لحاظ فرسایش خیزی خاک رتبه یک را دارد
مهراج خائیز گفت: فرسایش خاک در استان بالا بوده و رتبه اول در کشور را دارا است، به همین لحاظ استانی بحرانی محسوب می‌شود.
او افزود: به طور متوسط، سالانه از هر هکتار زمین، حدود ۱۸ تن فرسایش خاک ثبت می‌شود که با اهداف پیش بینی شده در طرح‌های مطالعاتی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان که به مرحله اجرا می‌رسند بتوانیم این میزان فرسایش را کاهش دهیم و حوزه آبخیزداری را مدیریت کنیم.
خائیز درخصوص ارتباط پروژه‌های آبخیزداری با بخش کشاورزی اظهار داشت: آبخیزداری، کشاورزی و جوامع محلی ارتباطی تنگاتنگ دارند و در توانمند سازی جوانع محلی که جزئی از مطالعات در حوزه آبخیزداری، بر فرهنگ سازی تاکید می‌شود.
این مقام مسئول تصریح کرد: در زمینه فرهنگ سازی محلی، از مردم منطقه برای مشارکت در پروژه‌های آبخیزداری و غنی سازی فضای سبز و پوشش گیاهی دعوت نماییم و بخواهیم تا در پیشبرد آنها سهیم شوند، چراکه اجرای این پروژه‌ها بر این جوامع اثرگذار است.
به گفته معاونت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خوزستان، اجرای پروژه‌های آبخیزداری بیولوژیک بر تولید محصولات کشاورزی و حفظ آب و خاک تاثیر مستقیم دارد.
انجام فعالیت‌های آبخیزداری در ۱۹ نقطه خوزستان
او ادامه داد: با توجه به اعتباراتی که در سال ۹۸، در اختیار اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان قرار گرفت، در ۱۹ شهرستان استان فعالیت‌های آبخیزداری را در حوزه‌هایی که کار‌های مطالعاتی آنها از قبل انجام شده، به مرحله اجر درآمد.
خائیز، اجرای بندهای خاکی با حدود ۳۰۰ هزار متر مکعب، بندهای بتن غلتکی با حجم ۵۰ هزار مترمکعب، کار‌های اجرایی سنگ و سیمان با حجم ۳۳ هزار متر مکعب، اقدامات گابیون بندی با حجم حدود ۱۳ هزار متر مکعب در سطح استان خوزستان، کار‌های خشکه چین و ریپ رپ در سرشاخه‌های ابتدایی حوزه آبخیزداری با حدود ۱۲ هزار متر مکعب و در حوزه آبخیزداری بیولوژیک و جنگل نیز حدود ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار را از جمله اقدامات این اداره کل عنوان کرد.
او اذعان داشت: در عرصه بیولوژیک شامل؛ نهالکاری، بذرپاشی و همچنین بوته کاری از دیگر اقدامات در حال اجرا به شمار می‌روند.
این مقام مسئول در ادامه گفت: در بخش مراتع نیز، حدود ۳ هزار هکتار برنامه‌های مرتعی در دست اقدام است که در زمینه‌های بذرکاری و بذرپاشی در حوزه بیولوژیک در سطح خوزستان درحال اجرا هستند.
او افزود: طی سال‌های گذشته و با انجام پروژه‌های آبخیزداری در سطح استان، در مقایسه با سایر استان‌های کشور، از لحاظ سهم اعتبارات و اقدامات انجام شده در رتبه‌های یک تا پنجم قرار داریم.
مهراج خائیز تصریح کرد: باتوجه به انجام پروژه‌های آبخیزداری در زمینه نهالکاری، بذرپاشی، بذرکاری و قرق انجام شده، پوشش گیاهی ایجاد شده در سطح مناطق در دست اقدام قابل مشاهده است.
او پوشش گیاهی ایجاد شده در مناطق زیر نظر آبخیزداری را عامل جلوگیری از حرکت با سرعت زیاد روان آب ها، فرسایش خاک و کاهش این اتفاق دانست و اذعان داشت: در نتیجه شاهد تولید علوفه به میزان ۲۰۰ تن در هر پروژه خواهیم بود.
اجرای آبخیزداری بیولوژیک، به طبیعت جایزان جان بخشید
برات نیک نام رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان امیدیه، گفت: پروژه بیولوژیک آبخیزداری بخش جایزان این شهرستان با حدود ۷۶ هکتار از سال ۱۳۹۰ آغاز شد و نهال‌هایی از گونه‌های کهور و کنار در این بخش کاشته شده است.
او افزود: پیش از آغاز عملیات پروژه آبخیزداری بیولوژیک، این منطقه از لحاظ پوشش گیاهی بسیار فقیر بود و فقط حدود ۱۰ درصد آن سبز بود، ضمن اینکه فرسایش خاک بسیار بالا بود.
نیک نام اظهار داشت: بحمدالله بعد از آغاز این پروژه، شاهد کاهش شدید و حتی توقف فرسایش خاک و غنی شدن پوشش گیاهی منطقه هستیم، به طوری که می‌توان مراتع بخش جایزان را جزو مراتع غنی و قوی شهرستان امیدیه در مقایسه با برخی نقاط استان یاد کرد.
این مقام مسئول ادامه داد: افزایش ضریب کیفی و تلطیف هوا و کاهش میزان ریزگرد‌ها یک جنبه از سود و مزایایی اجرای پروژه آبخیزداری بیولوژیک در بخش جایزان شهرستان امیدیه است، ضمن اینکه کشاورزان و دامداران نیز از مزایای آن نیز بهره مند می‌شوند.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان امیدیه، حفظ و حراست از اراضی زراعی کشاورزی آبی و دیم در روستا‌های پایین دست، کنترل نزولات آسمانی، جذب و ذخیره آب در اعمال زیرین زمین، جلوگیری از تخریب اراضی کشاورزی و بیشه زار‌ها بر اثر سیلاب و پیشگیری از وارد شدن خسارت به منازل و تاسیسات را از دیگر مزایایی آببخیزداری بیولوژیک عنوان کرد.
با توجه به شرایط اقلیمی حاکم بر استان خوزستان و وقوع گردوغبار‌های شدید در برخی روز‌های سال، اجرای طرح‌های آبخیزداری در سطح استان می‌تواند به کاهش گردوغبار، آلودگی هوا و عواقب پس از آن کمک کند.
ضمن اینکه همکاری و فرهنگ سازی برای ساکنان هر منطقه و همچنین کشاورزان در بهره برداری از آب و خاک، حفظ منابع طبیعی و… نیز در سرسبز ماندن این استان پهناور نقش مهمی ایفا می‌نمای
