اردبیل - کشاورزی قطب اول توسعه استان اردبیل با وجود ظرفیت بالای تولید در بخش فرآوری و صادرات همچنان ابتر مانده و در این بخش به‌جای ارزش افزوده خام‌فروشی بی‌نتیجه‌ای را نظاره‌گر هستیم.
استان اردبیل با داشتن ۷۷۸ هزار هکتار اراضی شامل مزارع دیم، آبی، باغات و همچنین ۹۱۰ هزار هکتار مراتع و ۶۳ هزار هکتار جنگل از بالاترین کاربری اراضی کشاورزی نسبت به کل وسعت در بین استانها برخوردار است.
این استان که پایه اقتصاد و تحولات اجتماعی آن بر محور کشاورزی است، به دلیل داشتن تنوع اقلیمی و وجود کشت و صنعت‌های مغان و پارس و سه دشت حاصلخیز مغان، اردبیل و مشگین‌شهر بیش از ۱۲۰ هزار بهره‌بردار، ۴ میلیون واحد دامی و دیگر قابلیت‌های بی‌نظیر را داراست که به دلیل وجود سدهای متعدد و یک میلیون هکتار منابع طبیعی اعم از جنگل و مرتع از قطب‌های مهم کشاورزی و دامپروری محسوب می‌شود.
به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل مجموع تولیدات استان در بخش زراعت ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار تن است که سه محصول برتر تولیدی در این استان سیب‌زمینی با ۸۲۷ هزار تن، گندم ۵۱۵ هزار تن و گوجه‌فرنگی ۲۶۵ هزار تن است.
خلیل نیکشاد بیان کرد: در این بین تولید دانه‌های روغنی در این استان با استقبال زارعین روبرو بوده که ۷۴ هزار تن از این محصولات شامل کلزا، سویا، آفتابگردان و بادام زمینی همه ساله تولید و روانه بازار مصرف می‌شود.
وی تولید محصولات باغی در استان اردبیل را به ترتیب سیب با ۲۳۸ هزار تن، هلو ۵۴ هزار تن، شلیل ۵۹ هزار تن، و انگور ۹ هزار و ۷۰۰ تن در مجموع بیش از ۴۱۲ هزار تن اعلام و اظهار کرد: عمده این محصولات مصرف استانی و برون استانی دارد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل به تولیدات دامی به میزان ۳۶۳ هزار تن و شیلات به میزان ۹ هزار و ۶۵۰ تن اشاره کرد و گفت: استان اردبیل با تولید ۲۹ هزار تن گوشت قرمز، ۲۶۵ هزار تن شیر خام، ۴۲ هزار و ۶۰۰ تن گوشت مرغ، ۱۰ هزار و ۲۰۰ تن تخم مرغ و ۵ هزار و ۸۳۰ تن عسل در این حوزه جزو استان‌های پیش‌قراول محسوب می‌شود.
نیکشاد جمعیت دام استان را ۲ میلیون و ۵۵ هزار راس دام سبک و ۳۴۵ هزار راس دام سنگین اعلام و خاطرنشان کرد: با اجرای طرح آبیاری مدرن در اراضی پایاب سد خدافرین ظرفیت تولید استان به بیش از یک میلیون تن ارتقا خواهد یافت و در کنار آن توسعه صنایع تبدیلی و تولید محصولات گلخانه‌ای افزایش می‌یابد.
وی از فعالیت ۴۵ واحد گلخانه‌ای در استان خبر داد و بیان کرد: بزرگترین گلخانه شمالغرب کشور در پارس‌آباد با ظرفیت ۳۶۷ هزار تن تولید محصولات متنوع در حال اجراست.
عضو شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان ظرفیت صنایع تبدیلی و تکمیلی را نیز ۵ هزار و ۳۰۰ تن اعلام کرد و گفت: این رقم تا ۱۲۰ هزار تن قابل افزایش است که بخشی از زیرساخت‌های آن نیز فراهم شده است.
نیکشاد افزود: در این بخش ۱۶۵ واحد با اشتغال ۲ هزار و ۱۰۰ نفر فعالیت می‌کنند که عمده آنها مربوط به صنایع لبنی، سردخانه، بسته‌بندی و سورتینگ میوه است.
صادرات ۳۰ میلیون دلار محصولات کشاورزی از گمرکات استان
در کنار افزایش ظرفیت تولید آنچه که برای کشاورزان مهم به نظر می‌رسد، بحث بازاریابی و صادرات محصولات تولید شده است تا در فصول مختلف سال به ویژه پائیز با انبوهی از تولید و عدم فروش روبرو نبوده و فعالان این بخش بتوانند منفعت لازم را از تولید محصولات و زحمات یکساله خود برداشت کند.
در فصول مختلف سال آنچه که زارعین و باغداران ما را اذیت می‌کند، کمبود صنایع تبدیلی در فرآوری محصولات باغی و زراعی آنهاست که نمونه‌هایی از آن را در تولید بیش از حد سیر، سیب، هلو و شلیل، گوجه فرنگی و محصولات متنوع سبزی و صیفی شاهد هستیم که نارضایتی‌هایی را نیز به همراه داشته است.
بهروز خلیلی مشاور رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل با عقیم خواندن فرآیند فرآوری و صادرات این محصولات اظهار کرد: ۴.۵ میلیون تن محصول متنوع زراعی، باغی و دامی در این استان تولید می‌شود که یک میلیون و ۴۵۰ هزار تن آن قابل فرآوری بوده و مابقی آن تا سقف دو میلیون تن خام‌فروشی می‌شود.
خلیلی خاطرنشان کرد: این خام‌فروشی که فاقد ارزش افزوده است بزرگترین لطمه و صدمه را به اقتصاد کشاورزی ما وارد کرده چرا که واحدهای فرآوری و بسته‌بندی ما منطبق بر آخرین استانداردهای دنیا فعالیت نمی‌کنند در حالی که این بخش می‌تواند رفاه، اشتغال و سودآوری را به همراه داشته باشد.
وی افزود: در کشورهایی نظیر کانادا، استرالیا و آمریکا کشاورزی یکی از بخش‌های اصلی اقتصاد است و با تامین ماده اولیه صنایع تبدیلی ارزش افزوده آن نیز بالاتر می‌رود.
مشاور رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل گفت: در حالی پروژه پایاب سد خدافرین در ۴۲ هزار هکتار اراضی عملیاتی می‌شود که یک میلیون تن به ظرفیت تولید محصولات کشاورزی استان افزوده خواهد شد و ظرفیت خالی صنایع فرآوری و تبدیلی ما تا ۳.۵ میلیون تن افزایش می‌یابد در حالی که ۱۲۰ هزار بهره‌بردار این بخش حاصل زحمات خود را به درستی دریافت نمی‌کنند.
خلیلی ادامه داد: اگر درآمد ناخالص استان را ۴۰ هزار میلیارد تومان محاسبه کنیم ارزش تولید هر کیلوم محصول کشاورزی هزار تومان خواهد بود در حالی که چندین برابر این رقم کشاورز هزینه کارگر و آب مصرفی را می‌دهد که به هیچ وجه با خروجی کار و خسارتی که به محیط زیست وارد می‌شود، همخوانی ندارد.
وی کشاورزی سنتی را آفت بزرگ در مسیر توسعه اعلام و تصریح کرد: اگر همین آبی که به سیب‌زمینی می‌دهیم بسته‌بندی کرده و صادر کنیم چندین برابر تولید محصول سیب‌زمینی ما دارای ارزش افزوده خواهد بود ولی همچنان اصرار داریم محصولی را تولید کنیم که قیمت تمام شده آن بالاتر از فروش آن باشد.
مشاور رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل بیان کرد: در کشور استرالیا از هر لیتر شیر بز ۱۰۰ شوکومیکس تولید می‌شود که هر شوکومیکس یک دلار و ۸۰۰ سنت است که اگر عدد و ارقام را محاسبه کنیم هر یک کیلوگرم شیر ۲ میلیون تومان درآمد دارد در حالی که صنایع تبدیلی و تکمیلی ما فاقد ارزش افزوده است.
فقر مدیریتی در اردبیل بیداد می‌کند
خلیلی ادامه داد: در حالی می‌توانیم از ضایعات کشاورزی الکل باکیفیت تولید کنیم که امروزه این ضایعات یا در قالب پسماند دفع شده و یا اینکه دچار حریق می‌شود.
وی بیان کرد: ما در کشور ۶ برنامه توسعه‌ای اجرا کردیم که در این مدت به جای پیشرفت پسرفت را شاهد بودیم و در بخش کشاورزی بیشترین تخریب محیط زیست اتفاق افتاده است.
مشاور رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل افزود: هرچند ۲۰ تا ۳۰ میلیون دلار سالانه صادرات محصولات کشاورزی اتفاق می‌افتد اما این صادرات عمدتا خام‌فروشی است و هیچ ارزش افزوده‌ای برای ما به همراه ندارد.
خلیلی گفت: سیب‌زمینی استان اردبیل به صورت گونی و غیرمتعارف صادر می‌شود در حالی که کارخانه‌های چیپس از یک کیلو سیب‌زمینی ۶ بسته چیپس تولید کرده و به ارزش ۴۰ هزار تومان به فروش می‌رسانند این در حالی است که قیمت یک کیلو سیب‌زمینی ۲۰۰ تومان است.
وی با اظهار تاسف از صادرات فله‌ای محصولات کشاورزی استان حتی ضایعات کشتارگاهی گفت: از همین گیاهان دارویی بهترین آنتی‌اکسیدان برای درمان سرطان تولید می‌شود که یک میلی لیتر آن برابر ۴.۵ گرم طلاست در حالی که ما گیاهان دارویی را با گونی صادر می‌کنیم و ارزش آن را نمی‌دانیم.
مشاور رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل تفاوت صادرات با خام‌فروشی را یادآور شد و بیان کرد: آنچه که ما را به شدت رنج می‌دهد فقر مدیریتی و برنامه‌ریزی است که ما متاسفانه نتوانستیم در این زمینه از ظرفیت نیروی انسانی تحصیلکرده و مجرب و دارای توان تخصصی استفاده کنیم.
خلیلی در پایان خاطرنشان کرد: با صادرات خام محصولات کشاورزی و حتی صنعتی استان اردبیل نمی‌تواند جایگاهی در سطح ملی و منطقه‌ای پیدا کند و از همین روی باید در این حوزه در سال جهش تولید با یک نگاه متفاوت هدفگذاری‌ها را انجام دهیم.
در هر حال باتوجه به ظرفیت بالای کشاورزی در استان اردبیل انتظار می رود در راستای جلوگیری از خام فروشی محصولات کشاورزی، توسعه صنایع تبدیلی از الویت های برنامه ای در استان باشد.
