نوغانداری یکی از صنعت‌های رایج در راز و جرگلان منطقه مرزی است که حدود یک هزار نفر در این منطقه در پرورش کرم ابریشم فعالیت دارند که در سایه این فعالیت، صنایع تولید فرش ابریشم، بافت پشتی ابریشمی، تولید پارچه‌های ابریشمی و تابلو فرش‌بافی در خراسان شمالی شکل گرفته‌اند.
نوغانداری، ابریشم‌کشی و تولید نخ ابریشم در خراسان شمالی قدمتی بالا دارد به‌طوری‌که این استان رتبه نخست بهره‌وری کرم ابریشم در کشور را دارد اما، هنوز سنتی بودن تل نبارها، توتستان‌ها، عدم اختصاص تسهیلات ارزان‌قیمت، پایین بودن قیمت خرید تضمینی پیله‌ها، پایین بودن تعرفه واردات نخ ابریشم و پیله خشک ابریشم از دغدغه‌های مهم این صنعت در استان است.
هرساله بسیاری از خانواده‌های شهرستان راز و جرگلان با فرارسیدن فصل بهار اقدام به خرید جعبه‌های تخم نوغان و تولید پیله‌های ابریشم می‌کنند و این منطقه با تولید ۴۲ الی ۵۰ تن پیله در سال رتبه اول کشور در تولید را به خود اختصاص می‌دهد ولی بااین‌وجود نوغانداران در این خطه با مشکلاتی مواجه هستند که به گفته مسئولان به‌زودی احداث توتستان نوغانداری تولید پیله تر و خشک کردن آن و نخ کشی پیله و تولید نخ همراه رنگ‌آمیزی تا تولید فرش قالی و پشتی در راز جرگلان راه‌اندازی می‌شود.
نوغانداری کار دشواری است
خانم کوهی یکی از بانوان اهالی کلاته بهار می‌گوید: نزدیک ۶۰ سال سن دارم و از همان دوران کودکی با پدرم به پرورش کرم ابریشم مشغول بودم و این حرفه را از پدرم آموختم همچنین باید گفت نوغانداری از مشاغل اصلی در بین ترکمن‌های استان بخصوص شهرستان رازوجرگلان است که پرورش کرم ابریشم نیازمند دقت و زحمت فراوان است.
کوهی می‌افزاید:مردم ترکمن بخصوص بانوان ترکمن با تهیه تخم کرم ابریشم و نگهداری از آن به مدت یک ماه الی۴۰روز آن را تبدیل به کرم ابریشم کرده و در بهبود اقتصاد این منطقه محروم و مرزی نقش بسزایی ایفا می‌کنند.
متوسط برداشت پیله از هر جعبه نوغان در کشور ۲۵ کیلوگرم است و این میزان در منطقه راز و جر گلان به ۴۲ تا ۵۵ کیلوگرم نیز رسیده است
وی در خصوص میزان برداشت پیله می‌گوید: متوسط برداشت پیله از هر جعبه نوغان در کشور ۲۵ کیلوگرم است و این میزان در منطقه راز و جر گلان به ۴۲ تا ۵۵ کیلوگرم نیز رسیده است اما با این همه ظرفیت بازهم دولت واردات می کند و بازار ما خراب می شود. واردات ابریشم مشکل ما محسوب می شود که تیشه به ریشه صنعت مان زده است.
تقوایی یکی دیگر از نوغانداران منطقه ترکمن نشین جر گلان نیز می‌گوید: بیش از ۴۰ سال است که درزمینهٔ نوغانداری فعالیت کرده‌ام اما به دلیل حمایت نکردن مسئولان در سال جاری از فعالیت در پرورش کرم ابریشم کنار رفتم همچنین قیمت پایین پیله کرم ابریشم، واردات ابریشم، نبود بیمه و جبران خسارت، وجود دلالان وعدم وجود دستگاه‌های نخ‌ریسی و پیله خشک‌کنی… از عمده‌ترین مشکلات نوغانداران استان است
تلف شدن کرم های ابریشم
نوغاندار دیگری از قیمت پایین پیله در سال جاری گلایه می‌کند و می‌گوید: در سال گذشته قیمت پیله کیلویی ۹۵ هزار تومان بود ولی متأسفانه در سال جاری با افزایش هزینه‌های نگهداری و پرورش کرم ابریشم، چگونه قیمت پیله ۶۰تا ۷۵ هزار تومان شده است؟
رحیمی بابیان اینکه امسال سرمازدگی درختان توت باعث شده خسارت زیادی به نوغانداران این منطقه وارد شود، اظهار می‌دارد: میزان تولید پیله ما در سال گذشته۴۰ کیلوگرم بود ولی متأسفانه در سال جاری بسیاری از کرم‌های ابریشم تلف شدن و علت آن را هم نمی‌دانیم که میزان برداشت پیله ما به ۲۰ کیلوگرم رسید.
نخ ابریشم چینی در بازار زیاد است و واردات بی‌رویه ابریشم به تولید پیله تر و درنهایت تولید ابریشم در این شهرستان مرزی آسیب‌های زیادی وارد می‌کند
وی می‌افزاید:اکنون نخ ابریشم چینی در بازار زیاد است و واردات بی‌رویه ابریشم به تولید پیله تر و درنهایت تولید ابریشم در این شهرستان مرزی آسیب‌های زیادی وارد می‌کند از مسئولان انتظار دارد همچنین درزمینهٔ بیمه کردن نوغانداران، برگزاری دوره‌های آموزشی برای بهره‌مندی از علم روز اقدام کنند.
درختانی که دیگر نیستند
دیگر نوغاندار جر گلانی نیز می افزاید: اکنون توتستان‌های جر گلان از بیخ درخت کن شده و چرا مسئولان به فکر توتستان‌هایی که میلیاردی هزینه شده نیستند اگر این‌گونه پیش برود تا دو سال آینده از کرم ابریشم خبری نیست.
این نوغاندار که نامش را بیان نمی کند، می‌گوید: سالیان سال است مردم این منطقه با فعالیت در حوزه پرورش کرم ابریشم زندگی خود را می‌چرخانند ولی اکنون قیمت فروش پیله با سختی‌های تولید همخوانی ندارد لذا از مسئولان تقاضا داریم دست دلالان را کوتاه کنند.
وی می‌افزاید: اکنون اکثر نوغانداران این منطقه پیله‌های تولیدی خود را تر می‌فروشند زیرا خشک‌کردن پیله‌ها به لحاظ سودآوری چندان تفاوتی با فروش پیله‌های تر ندارد.
واردات بی‌رویه نخ‌های ابریشم از چین
بخشدار جر گلان نیز بابیان اینکه نوغانداران درفروش پیله عجله نکنند، می‌گوید: قیمت فعلی پیله کرم ابریشم ۷۰ تا ۷۵ هزار تومان است که قیمت واقعی نیست.در سال جاری به دلیل اشباع بازار با واردات بی‌رویه نخ‌های ابریشم از کشور چین و کشورهای دیگر باعث کاهش قیمت پیله شده است و اکنون پیگیر ایجاد یک بازار رقابتی هستیم تا دست دلالان کوتاه شود.
پولاد نجاهی با بیان اینکه اگر این روند کاهش قیمت همچنان ادامه داشته باشد در سال‌های دیگر شاهد تولید پیله کرم ابریشم در این منطقه نخواهیم بود، تاکید کرد: برداشت پیله کرم ابریشم در این منطقه آغازشده و امسال یک هزار و ۲۰۰ جعبه تخم نوغان بین نوغانداران جر گلانی توزیع شد که پیش‌بینی می‌کنیم ۵۰ تُن پیله در جر گلان تولید شود.
اختصاص۶۷ میلیارد ریالی اعتبار سفر رهبری
مدیر امور طیور، زنبورعسل و کرم ابریشم سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز در این زمینه به خبرنگار بازار می‌گوید: در حال حاضر در خراسان شمالی تعداد بهره‌برداران صنعت نوغانداری چهار هزار و ۱۳۳ نفر است که در سال جاری پنج هزار و ۵۰۰ جعبه تخم نوغان در بین این نوغانداران استان توزیع شد.
از هر جعبه تخم نوغان ۴۲ کیلوگرم پیله تر ابریشم تولید می‌شود که خراسان شمالی از این نظر رتبه نخست کشور را دارد
علیرضا صادق سطح توتستان‌های استان را در حال حاضر ۴۷۵ هکتار عنوان می‌کند و اظهار می‌دارد: عمده مناطقی که در استان درزمینهٔ نوغانداری و پرورش کرم ابریشم فعالیت دارند شهرستان‌های راز و جر گلان، مانه و سملقان و بجنورد هستند که در سال گذشته ۲۰۸ تن پیله تر ابریشم توسط این نوغانداران تولید شد و در سال جاری نیز پیش‌بینی می‌شود این مقدار ۱۰ درصد افزایش یابد.
وی می‌گوید: از هر جعبه تخم نوغان ۴۲ کیلوگرم پیله تر ابریشم تولید می‌شود که خراسان شمالی از این نظر رتبه نخست کشور را دارد.
برودت باعث تاخیر در تولید شد
مدیر امور طیور، زنبورعسل و کرم ابریشم سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی می‌گوید: هرساله پرورش کرم ابریشم در اوایل فروردین‌ماه آغاز می‌شود اما در سال جاری سرما و برودت هوا موجب تأخیر در آغاز فعالیت پرورش کرم ابریشم شده است.
صادق با اشاره به حمایت بیمه نوغانداری می‌گوید: از ۱۱۵ هزار تومان حق بیمه پرداختی نوغانداری، سهم نوغاندار ۲۳ هزار تومان و سهم دولت ۹۲ هزار تومان است که نوغانداران استان می‌توانند برای بیمه اقدام کنند.
وی بر پیگیری برای تکمیل زنجیره پرورش کرم ابریشم در استان تأکید می‌کند و می‌افزاید: در این راستا از محل اعتبارات سفر رهبر معظم انقلاب به استان ۶۷ میلیارد و ۳۰۰ میلیون ریال اعتبار اختصاص‌یافته است.
خرید تضمینی پلیه
مدیر امور طیور، زنبورعسل و کرم ابریشم سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در خصوص نرخ خرید تضمینی پیله نیز می‌گوید: نرخ خرید تضمینی پیله تر به ازای هر کیلوگرم، ۳۳۰ هزار ریال است، این در حالی است که قیمت این محصول در بازار بسیار بیشتر از این رقم است.
صادق بابیان اینکه تلاش داریم تا پیله تر نوغانداران استان به‌صورت توافقی خریداری شود، می‌گوید: نرخ خرید پیله تر به‌صورت توافقی به ازای هر کیلوگرم، ۶۵۰ تا ۷۰۰ هزار ریال است.
وی می‌گوید: برای تکمیل زنجیره پرورش کرم ابریشم در استان تاکنون توزیع رایگان نهال توت، توزیع رایگان تخم نوغان، تشکیل پنج شرکت تعاونی نوغانداری، تأمین زمین و برگزاری کلاس‌های آموزشی برای بهره‌برداران انجام‌شده است.
عدم تخصیص اعتبارات
مدیر امور طیور، زنبورعسل و کرم ابریشم سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی می‌افزاید: بااین‌وجود، هنوز سنتی بودن تلنبارها، سنتی بودن توتستان‌ها، عدم اختصاص به‌موقع اعتبارات، عدم اختصاص تسهیلات ارزان‌قیمت، پایین بودن قیمت خرید تضمینی پیله‌ها، پایین بودن تعرفه واردات نخ ابریشم و پیله خشک ابریشم از دغدغه‌های مهم این صنعت در استان است.
صادق همچنین علت تلف شدن کرم‌های ابریشم را عدم مدیریت صحیح عنوان می‌کند و می‌گوید: نوسانات دمایی، نورکافی و رطوبت بالا باعث بیماری و تلف شدن کرم‌ها می‌شود.
حال باید دید در کنار واردات بی رویه ابرایشم به کشور و سرد شدن بازار نوغانداران و مشکلاتی از قبیل کمبود درخت و سرمازدگی سرنوشت نوغانداران چه می شود. نوغاندارانی که بسیاری شان ارتزاقی جز از این راه ندارند.
