شیوع کرونا همه مناسبات جهانی را به هم ریخت و بسیاری از فعالیت‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی هم تحت تاثیر آن قرار گرفت، اما بزرگترین معضل این ویروس آجر شدن نان افرادی بود که به مشاغل موقت اشتغال داشتند.
پس از تاخت و تاز کرونا در کردستان که از هشتم اسفند، سری در بیمارهای واگیر در آورد، این استان رفته رفته شاهد افزایش شمار مبتلایان تا به امروز است و اگر چه سرعت شیوع آن در برهه هایی به ثبات نسبی رسید ولی این ثبات شکننده بود و هر آن ممکن است این آتش زیر خاکستر باز هم زبانه بکشد که در روزهای اخیر شاهد این زبانه‌ها بودیم.
بسیاری از شهروندان با رفتاری مسوولانه خود را ملزم به خانه نشینی و رعایت طرح فاصله گذاری اجتماعی دیدند و با تعطیلی کارشان، از اندوخته های خود خوردند و امیدشان این بود که بیماری زودتر ریشه کن شود و بتوانند فعالیت‌های عادی خود را از سر گیرند، اما در این میان برخی هم بودند که نتوانستند در خانه بمانند، البته این خواسته خودشان نبود، اجبار به کسب روزی و گذران معیشت خانواده، آنها را روانه بیرون از خانه کرد تا اگر کرونا امانشان داد، لااقل شب‌ها دست خالی به خانه بر نگردند.
یکی از این افراد، دستفروش خیابان فردوسی سنندج است، او که نه بیمه دارد و درآمدی ثابت؛ می‌گوید: ما نان شب‌مان را از پیاده‌روها دشت می‌کنیم، پس مجبورم سرکار بیایم، چون هیچ پس اندازی در طول سال نداشته و به همین درآمد اندک زندگی را می‌گذرانم.
از اوضاع خراب کاسبی در روزهای کرونایی می‌گوید که همه امیدش به شب عید بود ولی با کرونا این امید رنگ باخت؛ بسته حمایتی کرونا را هم دریافت نکرده و اصلا نمی‌داند شامل او می‌شود یا نه، ادامه می‌دهد: با پنج سر عائله آیا می‌توانم در خانه بمانم؟ کرونا هم ما را نکشد، گرسنگی حتما می‌کشد.
او تنها یکی از صدها دستفروش این خیابان است که امکانات بهداشتی هم در اختیارشان نیست، در کردستان دسته‌ای از مشاغل هستند که شاید در کمتر جای دنیا بتوان آنها را دید، کولبرانی که نانشان را از دل کوه‌های سخت و خشن در می‌آورند از جمله این مشاغل هستند.
این دسته پیش از کرونا هم وضعیت خوبی نداشتند و حالا کرونا باعث شده نه در آن سوی مرز و نه این سوی، نانی عایدشان نشود، اگر چه دولت بسته‌های حمایتی برای اقشار آسیب پذیر طراحی و اجرا کرده اما هنوز بسیاری از همین دستفروشان، رانندگان شخصی، کارگران، کولبران و بیکاران از آن بی نصیب مانده‌اند.
از طرفی تعداد بیمه شدگان هم خیلی کم است، بخشی از مشاغل موقت در کردستان حالا از بسته حمایتی بیمه بیکاری هم بی بهره هستند و اندک کارفرمایان کارگاه‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در کردستان، که سال‌های اخیر را با مشکلات سرمایه در گردش و تامین مواد اولیه دست و پنجه نرم می‌کنند، نتوانسته‌اند تعداد کارگران خود را افزایش دهند.
کارگران فصلی و شاغلین موقت در رستوران‌ها، فروشگاه‌های بزرگ و کوچک و بسیاری از مردم به صورت قراردادی کار می‌کنند و به همین دلیل بیمه نمی‌شوند و این باعث شده تا کسب و کارشان شکننده باشد.
یکی از کارگران فصلی در خیابان انقلاب سنندج هم می‌گوید: کرونا باعث شد تا دوباره راهی خانه پدرم شوم، اجاره نشین بودم و از پس مخارج بر نمی‌آمدم برای همین اسباب و اثاثیه مختصر خانه را جمع کرده و همراه اعضای خانواده به روستای محل تولد و خانه پدری فرستادم و خودم صبح‌ها به اینجا می‌آیم تا شاید کسی کارگر بخواهد.
از وضعیت نه چندان خوب اقتصاد کشور هم خبر دارد و می‌داند کرونا آن را بدتر کرده ولی می‌خواهد تا امثال او دیده شوند، دوران کرونا برای استانی مانند کردستان که زمستانش را با بالاترین نرخ بیکاری کشور سپری کرد، کُندتر می‌گذرد.
با همه مشکلاتی که کرونا در جهان بوجود آورد، شاید برخی کشورها تنها به مقابله با اصل ویروس پرداختند اما در کشورمان آنچه که مبتنی بر اعتقادات دینی و نوعدوستی است مقابله را ۲ وجهی کرد: یک سو کمک به مدافعان سلامت برای مقابله با بیماری و کمک به بیماران و وجه دیگر آن کمک به آنهایی که برای در خانه ماندن باید حمایت مادی می‌شدند.
۹ هزار بیکار
شیوه‌نامه اجرایی دستورالعمل مشترک معاونت روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی، ۲۷ اسفند سال گذشته برای ۱۰ رسته شغلی ابلاغ شد.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی کردستان می‌گوید: بیش از ۹ هزار نفر از بیمه شدگان تامین اجتماعی این استان برای بهره‌مندی از بیمه بیکاری تعطیلی واحدهای تولیدی در اثر شیوع ویروس کرونا ثبت نام کرده‌اند.
برهان صلواتی اظهار داشت: همه ثبت نام کنندگان در استان مشمول این خدمت نیستند چرا که بیشتر ثبت نام کنندگان کارگران فصلی و ساختمانی هستند و برخورداری مشمولان ثبت نام کننده به زودی از طرف تامین اجتماعی به اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی اعلام می‌شود.
مقرری تعیین شده فقط به بیمه شدگان مشمول قانون کار بیکار شده «متاثر از شیوع کرونا» تعلق می‌گیرد و با توجه به اینکه از امروز سامانه بصورت هوشمند ثبت نام افراد غیر مشمول را انجام نمی‌دهد لزا سایر افراد از ثبت نام در سامانه خوداری نمایند.
فروشگاه‌های تعطیل
بازار بانه در سنوات گذشته بویژه روزهای قبل و بعد از عید جای سوزن انداختن نبود ولی حالا این بازار حسابی بی رونق شده و تعطیل است.
کرونا پررونق‌ترین بازار استان کردستان را هم تعطیل کرد، رییس اتاق اصناف کردستان می‌گوید: این روزها بیشتر کاسبان بانه‌ای لوازم خود را از مغازه‌های استیجاری جمع کرده و به خانه هایشان برده‌اند.
فرهاد عزت‌پور با بیان اینکه این روزها انبارهای خانگی وسایل الکترونیکی در بانه زیاد شده است، اضافه کرد: تنها عده معدودی از کسبه بانه مالک مغازه هستند و بقیه مستاجرند که با توجه به وضع خراب بازار آخر سال، می‌دانند که نمی‌توانند با این وضعیت زیاد دوام بیاورند.
وی به فعالیت ۶۰ هزار واحد صنفی در استان اشاره کرد و می‌گوید: با پایان کرونا اصناف باید نگران اظهار نامه امور مالیاتی، عوارض سالیانه شهرداری و جریمه‌های تامین اجتماعی باشند و انتظار داریم تا دولت تدبیری برای حمایت از این قشر داشته باشد.
عزت پور تاکید کرد: اصناف برای پایان سال خریدهای زیادی داشتند و چکهایشان در حال برگشت خوردن است که این سابقه اصناف خوشنام را خدشه دار می‌کند.
کرونا بلای جان تولید
کارگران تنها بخش آسیب پذیر کرونا نیستند و رییس سازمان جهاد کشاورزی استان می‌گوید: نوسانات پیش آمده به دلیل شیوع ویروس کرونا در عرضه و تقاضای محصولات و عدم تعادل در بازار، تولید کنندگان و بهره برداران بخش را متضرر کرده است.
محمدفرید سپری اضافه کرد: به دلیل شیوع این ویروس و کاهش تقاضا در بازار برای خرید محصولات زود فساد پذیری، چون گوشت قرمز، مرغ، شیر و قارچ خوراکی باعث خسارت جدی و ضرر و زیان به مرغداران، دامداران، تولید کنندگان قارچ، گلخانه داران بخصوص گل‌های شاخه بریده شده است.
وی یادآور شد: اگر وضعیت موجود مدیریت نشود و تاثیر منفی کرونا بر بازار محصولات کشاورزی ادامه داشته باشد، اختلال جدی در زنجیره‌های تولید به وجود خواهد آمد و در آینده نزدیک شاهد حذف دام‌های مولد وعدم جوجه ریزی و کاهش تولید در این بخش خواهیم بود.
بهره گیری از ظرفیت خیرین
اگرچه برخی کارمندان دولت در حرکتی خودجوش در شهرهای کوچک حقوق یک روز خود را به کارگران و بیکاران اختصاص دادند و آن را در قالب موسسات خیریه به دست نیازمندان رساندند.
بسیاری از خیرین هم این روزها دست دانشگاه علوم پزشکی کردستان را گرفتند و ملزومات و تجهیزات پزشکی تهیه کردند و این یعنی در روزهای سخت به فکر هم هستیم.
نماینده ولی فقیه در استان هم با تاکید بر ضرورت استفاده از ظرفیت خیرین برای کمک به کاسبان آسیب دیده از کرونا گفت: با توجه به شیوع کرونا، طولانی شدن و گسترش آن در کشور و همچنین فشار اقتصادی به اقشار آسیب‌پذیر، نیاز است تدابیری برای فعالیت برخی مشاغل بویژه کاسبان و دستفروشان اندیشیده شود.
آیت‌الله سیدمحمد حسینی شاهرودی اظهار داشت: پیش از آنکه مردم به ویژه اقشار ضعیف بیش از این بخاطر شیوع کرونا و تعطیلی بازار آسیب ببینند، باید زمینه فعالیت برخی اصناف و به ویژه کاسبان و دستفروشان را فراهم کرد.
دولت به فکر شرایط سخت اقتصادی
دولتی‌ها هم می‌گویند به فکر مردم هستند و استاندار کردستان گفته که مشکلات اقتصادی ایجاد شده برای مردم را در شرایط کنونی به خوبی درک می‌کنیم.
بهمن مرادنیا در زمینه کمک به اقشار آسیب پذیر گفت که ۹۶۰ کارگر مرز و کولبر و خانوارهای زیر پوشش آنها در این استان از کمک هزینه (کارت هدیه ۱۰ میلیون ریالی) اهدایی بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی ویژه جامعه کولبری بهره‌مند می‌شوند.
این کمک هزینه اهدایی را بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی به جامعه کولبری اهدا می‌کند، آنهایی که درآمدشان در شهرستان‌های مرزی استان وابسته به مرز است.
وی اضافه کرد: این افراد شامل ۲۵۰ نفر کارگر بازارچه مرزی سیرانبند بانه و ۷۱۰ نفر نیز کولبرانی در شهرستان‌های سروآباد و بانه هستند که این کمک هزینه در سه روز آینده در قالب یک کارت هدیه ۱۰ میلیون ریالی به آنان تحویل داده می‌شود.
خیران کردستانی هم با همکاری استانداری توزیع ۴۰ هزار بسته معیشتی با ۹۰ میلیارد ریال اعتبار را بین خانواده‌های کم بضاعت آغاز کردند.
حمایت از بخش‌های اقتصادی متاثر از کرونا
معاون امور اقتصادی استاندار کردستان هم می‌گوید: ویروس کرونا آسیب‌های زیادی به بخش‌های تولید و اقتصادی استان وارد کرده که توسط دولت حمایت خواهند شد.
خالد جعفری اضافه کرد: برای جبران این آسیب‌ها از همان روز اول جلساتی با حضور مدیران و مسوولان دستگاه‌های امور مالیاتی، تامین اجتماعی، صنعت، معدن و تجارت، اتاق اصناف و دیگر دستگاه‌های متولی برگزار شد و در حال جمع‌بندی اطلاعات بخش صنعت استان هستیم تا بتوانیم تسهیلاتی که پیش‌بینی شده را به بهترین شیوه در بین آنها توزیع کنیم.
جعفری یادآور شد: تسهیلاتی هم در حوزه تامین اجتماعی، اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای مشاغل آسیب‌دیده ناشی از ویروس کرونا در نظر گرفته شده است.
براساس مصوبه هیات وزیران، طرح خرید اعتباری اضطراری ناشی از شیوع بیماری کرونا، پنجم فروردین ماه جاری ابلاغ شده و اقشار آسیب‌پذیر جامعه را در برمی‌گیرد.
تبعات اقتصادی کرونا بر بدنه بخش خصوصی و دولتی
عضو هیات علمی و مدیر گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه کردستان می گوید: امروزه بیان اصل بلامنازع عبارت «بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش زیک گوهرند» در سطح جهانی بازخوانی شده ولی هنوز این اصل به یک گفتمان واحد میان همه افراد، بخش‌ها و جوامع اعم ازحقیقی و حقوقی تبدیل نشده است.
حامد قادرزاده منشاء اصلی نبود این درک متقابل را به نبود شناخت کافی از اثرات متقابل ربط داد و افزود: اثرات اقتصادی – اجتماعی و به طور کلی اثرات عملیاتی بیماری عالم‌گیر (Pandemic) کمتر از اندازه سرایت‌پذیری خود بیماری نیست و بر خلاف اثر ویروس در بدن، که در بیشتر موارد بر مبتلایان، مصونیت ایجاد می‌کند و یا آنان را واکسینه می‌کند بر مسائل اقتصادی – اجتماعی اثراتی بسیار مخرب و با اثرات بلندمدت و فرا سرزمینی دارد.
وی تاکید کرد: در یک جمله می‌توان گفت تبعات اقتصادی بیماری عالم‌گیر کرونا در ایران به میزان نگاه واگرایانه و همگرایانه در خصوص کارکرد بخش خصوصی و دولتی بستگی دارد.
قادرزاده با بیان اینکه منابع درآمدی دولت عمدتا از ۲ بخش منابع ملیِ خدادادی مانند نفت، گاز و مالیات حاصل از فعالیت‌های بخش‌های اقتصادی جامعه به دست می‌آید، افزود: تجربه نشان داده که بیشتر کشورهای با درآمد حاصل از فروش منابع (آن هم به صورت خام و فراوری نشده) از اقتصاد ناپایداری برخوردار هستند به گونه‌ای که قانون عرضه در نظام‌های تک محصولی نقض و حرکت غیرمعقول جایگزین روند درست اقتصادی می‌شود.
وی گفت: در مقابل کشورهای با نگاه ایجاد تعادل بین بخش خصوصی و دولتی از اقتصاد پایدارتری برخوردار شدند و این مساله الزام به ایجاد تعادل ذهنی جامعه بویژه سیاست‌گذاران در خصوص مالکیت خصوصی، گروهی و دولتی را متبادر می‌کند.
استاد اقتصاد دانشگاه کردستان اضافه کرد: مطالب اشاره شده آسیب‌های اقتصادی وارده به بخش خصوصی در شرایط فعلی و با سیاست فعلی به مراتب بیشتر از بخش عمومی است.
آسیب‌پذیری کسب و کارها در کردستان
قادرزاده افزود: از آن جا که اقتصاد استان کردستان و برخی از استان‌های مشابه به شدت بر پایه تزریق از سوی بخش دولتی است و به عبارتی این استان‌ها بیشتر دولتی هستند، اثرات مخرب شرایط فعلی بر کسب و کارها در این استان به مراتب بیشتر از نقاط دیگر کشور است.
وی گفت: از طرف دیگر سهم قابل توجهی از مخارج خانوارهای حاشیه و روستایی از محل پرداخت‌های انتقالی توسط فرزندان آنان در شهرهای بزرگ و یا درآمد حاصل از سرپرستان خانوارهایی است که با مهاجرت فصلی از محل کار در کلان شهرها، بویژه تهران تامین می‌شود بنابراین تعطیلی فعالیت اقتصادی در شهرهای بزرگ اثرات مخرب بیشتری بر مناطق محروم خواهد گذاشت.
عضو هیات علمی و مدیر گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه کردستان ادامه داد: از سوی دیگر بیشتر کسب و کارهای استان کردستان تابع فعالیت واحدهای بزرگ است که در شهرهای بزرگ و صنعتی قرار دارند و از آنجا که فعالیت‌های خدماتی شهری در کردستان بدلیل اینکه نظام‌مند نیست و بیشتر فعالین آن وابستگی شدیدی به درآمد روزانه دارند و عملا فاقد ادوخته معنی‌داری هستند، بیشتر است.
وی یادآور شد: بی توجهی به این موضع تبعات منفی عدم توسعه این مناطق بر مرکز و افزایش بزه‌های اقتصادی و اجتماعی در آینده بیشتر خواهد شد، اما در مقابل، در صورت ارائه راهنمایی و مشاوره مناسب به مردم، بویژه حاشیه نشین‌ها و جهت‌دهی و حمایت قانونی از صاحبات سرمایه می‌تواند موجب افزایش هوشیاری مردم استان کردستان نسبت به جایگاه فعالیت‌های تولیدی در بخش کشاورزی و توسعه فعالیت‌های تبدیلی و فرآوری و هم چنین گسترش فعالیت‌های خدماتی در مناطق روستایی و با هزینه کمتر در این مناطق شود و موجبات توزیع مناسب‌تر جمعیت، سرمایه و کاهش هزینه‌های اجتماعی شود که البته این یک امر مشروط و نیازمند برنامه‌ریزی تخصصی و هوشمندانه و دور از هیاهوی سیاسی است.
پیامدهای اقتصادی کرونا در جامعه شناسی
یک جامعه شناس هم با تقسیم بندی کسب و کارها به سه بخش کسب و کارهای بزرگ و کوچک، کسب و کارهای تولید و خدماتی و کسب و کار دولتی و بخش خصوصی گفت: پیامدهای کرونا در چند بخش جامعه را تحت تاثیر قرار داده که شامل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، معیشتی و روانی است.
هادی عبدالملکی افزود: بیکاری، کاهش تولید، کاهش درآمد و گسترش فقر، افسردگی و احساس بیگانگی اجتماعی، اختلافات خانوادگی، اختلافات صنفی کارفرما و کارگر از پیامدهای منفی کرونا در جامعه است که اتحادیه‌های صنفی، دولت و خیران می‌تواند بخش از آن را جبران کند.
وی با بیان اینکه آسیب های این بیماری همه گیر در سطوح منطقه ای یا بلوک بندی اقتصادی کشور، ملی، خانوادگی و فردی مطرح است گفت: کرونا به بیکاری در بخش های تولیدی، خدماتی، دائمی و فصلی دامن زده است و در کردستان کشاورزی و باغ داری و دامداری شاید اثرپذیری کمتری داشته باشد به شرط آنکه پشتیبانی آن باید به صورت دولتی و محافظت شده توسط جهاد کشاورزی انجام شود.
عبدالملکی با اشاره به همه مضرات و تبعات منفی کرونا تاکید کرد: در مورد پیامد اجتماعی یک نظر وجود دارد که ممکن است بسیاری از رفتارها اصلاح و سبک جدید زندگی رونمایی شود که در آن مدیریت مصرف درونی باشد.
این استاد جامعه شناسی یادآور شد: به علت وجود بیماری کرونا، بنگاه‌ها در برآورد سطح درآمدها، هزینه ها، میزان تولید و فروش، میزان سرمایه در گردش و نرخ فروش با پیچیدگی های جدی روبه‌رو خواهند شد و سرمایه گذاری، فعالیت‌های عملیاتی بنگاه‌ها و به تبع آن سودآوری بنگاه‌های اقتصادی، محدود و بعضا کاهش خواهد یافت.
عبدالملکی یادآور شد: از دیدگاه رشد اقتصادی در صنعت، رشد منفی قطعی است و بخش خدمات بزرگترین بازنده متاثر از کرونا خواهد بود ولی بخش کشاورزی غیر از اختلالی که در صادرات سه ماه اول سال خواهد داشت، کمترین آسیب را خواهد دید.
زمستان بیکاری؛ بهار کرونایی
نتایج طرح آمارگیری نیروی کار کشور در زمستان ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر، از ۴۳.۵ درصد در زمستان ۹۷ به ۴۲.۴ درصد در زمستان ۹۸ کاهش یافته است.
تعداد جمعیت بیکاران کشور در زمستان پارسال، ۲ میلیون و ۷۸۸ هزار و ۵۸۷ نفر گزارش شده که این تعداد در مقایسه با زمستان ۹۷ کاهشی ۴۸۲ هزار و ۷۸۱ نفری را تجربه کرده و با این کاهش جمعیت بیکاران، نرخ بیکاری نیز از ۱۲.۳ درصد در زمستان ۱۳۹۷ به ۱۰.۶ درصد در زمستان ۱۳۹۸ کاهش یافته این در حالیست که کردستان با نرخ بیکاری ۲۰ درصدی بیشترین نرخ کشور را داشت و حالا یک ماه از بهاری می گذرد که شکوفه هایش را کمتر کسی دید چون باید در خانه ماند، یک ماهی که برای بیکاران شاید به اندازه یک سال گذشت.
روزی کرونا شکست می‌خورد وباید امیدوار بود مردم به ویژه مردم استان‌هایی مانند کردستان که رنج بیکاری همراه همیشگی آنان است، بتوانند پس از این بحران کمر راست کنند و البته بازگشت کارگران فصلی به کار دور از انتظار نخواهد بود و باید مراقب بود تا بدنه اصلی اقتصاد در سال جهش تولید ضربه نبیند.
با این اوصاف مدیریت بنگاه‌های اقتصادی در سال ۹۹ پیچیده ترین مدیریت دهه گذشته را طلب می کند و آنها که خود را برای این شرایط آماده نکنند از گردونه کسب و کار خارج خواهند شد و برای همین
برای بالا رفتن از پله نود و نهم باید تصمیم های سریع و دقیق گرفت و این امر بدون داشتن اتاق فکری متشکل از مدیرانی جسور و مشاورینی زبده میسر نخواهد شد.
رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت اعلام کرد: تا ظهر یکشنبه ۲۴ فروردین در مجموع ۷۱ هزار و ۶۸۶ نفر در کشور به طور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شده و با فوت ۱۱۷ نفر در ۲۴ ساعت گذشته، تعداد جان باختگان کرونا در کشور به چهار هزار و ۴۷۴ نفر رسیده است.
