– با این که بادام سامان برای تجار هندی نامی آشنا دارد اما در مهد تولید آن، قدر این محصول چنانکه باید شناخته نشده است، محصولی که می‌توان با هدف‌گذاری و سرمایه‌گذاری ارزش افزوده بیشتری برای آن ایجاد و از خام فروشی آن جلوگیری کرد.
براساس اطلاعات سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، ساختار اصلی تولید کشاورزی جهان را ۶۶ محصول کشاورزی شامل ۴۱ محصول زراعی و ۲۵ محصول باغی تشکیل می‌دهد.
تولید جهانی بادام در سال ۲۰۱۰ میلادی توسط فائو، بیش از یک میلیون و ۶۷۵ تن گزارش شد که سهم ایران در این تولید ۱۵۸ هزار و ۸۰۰ تن بود.
امروزه کشت و پرورش انواع گونه‌های بادام از شمال غربی ایران تا فارس، کرمان، بلوچستان، دامنه‌های زاگرس و البرز و کوهستان‌های شرقی و مرکزی ایران گسترش یافته است.
بادام، علاوه بر دارا بودن ارزش غذایی بالا یکی از اقلام صادراتی غیر نفتی نیز است، این امر زمینه‌ساز توجه ویژه به این محصول و برنامه‌ریزی دقیق برای آن است.
چهارمحال و بختیاری یکی از استان‌های مستعد کشت بادام به خصوص رقم مامایی است، این استان ۳۳ هزار بهره‌بردار در حوزه باغات دارد که نیمی از آنها در حوزه بادام فعالیت دارند.
طبق اظهار نظر مسئولان، استان رتبه اول تولید بادام از نظر میزان تولید از سطح زیر کشت آبی را دارد.
پیش‌بینی برداشت ۲۴ هزار تن بادام در چهارمحال و بختیاری
مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه ۱۵ هزار و ۷۰۰ هکتار از باغات استان زیر کشت بادام آبی و یک هزار و ۵۵۰ هکتار نیز زیر کشت بادام دیم است، اظهار داشت:حدود ۱۲ هزار هکتار از این سطح بارور است و پیش‌بینی می‌شود امسال بیش از ۲۴ هزار تن بادام از باغات استان برداشت شود.
ابراهیم شیرانی با بیان اینکه ۱۰ هزار هکتار از باغات بادام در شهرستان سامان است، افزود: مامایی، ربیع، سفید و سنگی معروفترین ارقام مورد استفاده در استان هستند.
وی متوسط عملکرد بادام در هر هکتار را ۲ تن عنوان و بیان کرد: چهار هزار و ۵۰۰ هکتار از باغات بادام استان زیر کشت بادام مامایی است و انتظار می‌رود از این سطح ۹ هزار تن بادام برداشت شود.
ارقام مناسب بادام برای کشت در استان بررسی می‌شوند
شیرانی با اشاره به اینکه امسال ۶۵۰ هکتار از اراضی سودجان به بادام اختصاص یافته است، خاطر نشان کرد: نبودن بازار مناسب برای برخی محصولات مانند هلو و همچنین خشکسالی‌های اخیر، حرکت به سمت کاشت بادام به عنوان گیاهی مقاوم به خشکی و با نیاز آبی پایین را تسریع کرده است.
وی به اجرای طرح تحقیقاتی با همکاری موسسه باغبانی کشور بر روی بیش از ۶۰ رقم مختلف بادام در باغی به مساحت یک هکتار در شهرستان سامان اشاره و تصریح کرد: در یان طرح بیش از ۶۰ رقم مختلف روی پایه‌های GF و GN پیوند زده شده است که در ۲تا سه سال آینده درختان آن به بار می‌نشینند.
مدیر امور باغبانی جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه در این طرح روی دیرگلدهی به لحاظ بحث سرمازدگی، عملکرد و بازارپسندی بادام در منطقه کار می‌شود، تاکید کرد: رقمی که پاسخ مطلوبتری به شرایط دهد جزو برنامه‌های توسعه‌ای باغدارن و بهره‌برداران قرار داده می‌شود.
شیرانی، با بیان اینکه در دیم بیشتر کشت بذر با پایه‌های سنگی یا تلخ انجام و سپس رقم اصلی روی آنها پیوند زده می‌شود، تصریح کرد: بادام دیم در صورت نامناسب بودن شرایط چروکیده می‌شود به همین دلیل برای صادرات بیشتر از بادام آبی استفاده می‌شود زیرا بادام هر قدر درشت‌تر و وزن بیشتری داشته باشد برای صادرات مناسب‌تر است.
به گفته وی، اصلاح و احیاء، افزایش مواد آلی خاک، روش‌های به زراعی، استفاده از ارقام مرغوب و مطلوب و اجرای سیستم‌های نوین آبیاری نقش به سزایی در افزایش عملکرد بادام دارد.
تلاش‌های انجام شده در راستای بهبود کمیت و کیفیت بادام تولیدی استان جای تقدیر دارد اما مسئله مهم سرنوشت بادام است چرا که توجه صرف به تولید شاید نتواند ما را به آنچه که هدف و غایت کار است برساند.
تشکیل انجمن بادام امیدی برای دستیابی به سود واقعی فروش بادام
ناصر حیدری یکی از باغداران شهرستان سامان استان با هفت هکتار باغ بادام و به طور خاص رقم مامایی است.
وی گفت: بعد از برداشت، واسطه‌ها بادام را از ما می‌خرند و پس از شکستن و مغز کردن به واسطه رابطه‌هایی که دارند به هندوستان ارسال می‌کنند.
این باغدار با بیان اینکه بادامکاران متاسفانه نقشی در عرضه مستقیم بادام به تجار ندارند، بیان کرد: جهاد کشاورزی باید حمایت بیشتری از باغداران برای عرضه و فروش محصول داشته باشد.
حیدری ادامه داد: به تازگی پیگیر بودند انجمن بادام تشکیل داده شود، البته اگر حمایت دولت باشد و انجمن شروع به کار کند به نظر من می‌تواند نتیجه خوبی برای ما به لحاظ نظارت روی خرید و فروش بادام داشته باشد.
وی تاکید کرد: می‌توان امیدوار بود با فعال شدن انجمن بادام قیمت و سود واقعی بادام دست کشاورز برسد.
مجموعه مدون قیمت‌گذار نداریم
سیامک اردستانی دیگر باغدار و صادرکننده بادام در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: از مجموع ۹ هکتار باغ بادام ما، یک هکتار بادام سفید، یک و نیم هکتار شاهرودی و مابقی رقم مامایی است.
وی با اشاره به اینکه کار صادرات بادام را نیز انجام می‌دهد، افزود: کشور هدف بادام مامایی، هند است به گونه‌ای که بیش از ۹۵ درصد بادام مامایی هند است و جاهای دیگر متقاضی این بادام نیستند.
این صادرکننده بادام بیان کرد: بادام از این استان به صورت بسته‌های ۱۰ کیلویی به هند فرستاده می‌شود و آنجا نیز به صورت فله و کیلویی به فروش می‌رود و شاید حدود ۲۰ درصد بادام در آنجا برای فروشگاه‌های لوکس بسته‌بندی شود.
اردستانی، با بیان اینکه هند بازار بسیار سنتی دارد، تصریح کرد: سالانه شرکت ما ۴۰۰ تا ۵۰۰ تن مغز مامایی از گمرک استان به هند صادر می‌کند.
وی بیان کرد: متاسفانه مجموعه مدون قیمت‌گذار وجود ندارد و این یک دغدغه است، دلالانی بیشتر هندی هستند و بازار هند را از ما بهتر می‌شناسند در نوسانات قیمت ارز نیز سود زیادی به جیب می‌زنند.
این بازرگان تصریح کرد: تلاش می‌کنیم در قالب یک شرکت تعاونی باغداران یا صادرکنندگان، نوسانات را به گونه‌ای پوشش دهیم که اجازه سوء استفاده برخی افراد گرفته شود.
اردستانی با بیان اینکه یکی از اهداف انجمن بادام نیز همین کار است، خاطر نشان کرد: انجمن بادام، مجموعه‌ای متشکل از کشاورزان، بازرگانان محلی، متخصصان پرورش نهال و افراد خدماتی است، کارهای اولیه انجمن انجام شده ولی هنوز ثبت نشده است.
وی تاکید کرد: بدون شک بعد از ثبت انجمن می‌توانیم در قیمت‌گذاری بادام نیز نقش ایفا کنیم.
دلالان به دنبال بادام استان
رضا چمیده یکی از خریداران بادام استان در گفت و گو با ایرنا گفت: دفتر کاری ما در شهرستان بِن و کارگاه‌های ما که بحث فرآوری، شکستن و بسته‌بندی بادام در آنجا انجام می‌شود در بن و نجف‌آباد مستقر است.
وی با بیان اینکه بیشتر بادام مامایی خریداری شده به هند و دیگر ارقام نیز به کشورهای اروپایی ارسال می‌شود، افزود: تجار و رابطان هندی ،بادام را به صورت بسته‌های ۱۰ کیلوگرمی از ما خریداری می‌کنند.
این خریدار بادام تصریح کرد: مشکل این است که بیشتر بادام استان توسط دلالان خریداری و بعد از ارسال به نجف‌آباد به دست رابطان هندی می‌رسد یعنی به طور عملی اجازه اینکه با برند خودمان صادرات را انجام دهیم به ما داده نمی‌شود.
چمیده، با تاکید بر اینکه صادارت بادام با برند و هویت استان در برنامه آنها وجود دارد، خاطر نشان کرد: سال گذشته قیمت بادام بالا بود ولی امسال به دلیل مشکلات ناشی از شیوع کرونا و صادارت، قیمت پایین آمده است.
وی احداث شهرک تخصصی بادام در سامان را مطلوب ارزیابی و بیان کرد: به طور معمول این قبیل پروژه‌ها چندین سال زمان برای تکمیل شدن نیاز دارند با این حال امیدواریم این پروژه به سرانجام برسد.
علی موسوی، یکی دیگر از خریداران بادام استان اظهار داشت: ما بادام را پس از خریداری و سورت‌بندی، به صورت بسته‌بندی به دیگر استان‌های کشور ارسال می‌کنیم و تاکنون با تجار هندی در این زمینه کار انجام نداده‌ایم.
وی، با اشاره به سابقه پنج ساله خود در خرید و فروش بادام بیان کرد: البته به ما گفته شده که امسال قرار است بسته‌بندی و برندکردن بادام سامان در قطب صنعتی سامان انجام شود ولی هنوز قطعی نشده است.
بادامی که می‌تواند برای استان از لحاظ اقتصادی منفعت و برای جوانان اشتغال به دنبال داشته باشد، حالا اما از دروازه‌های دیگر و به روش خام فروشی که ارزش‌آوری چندانی برای هیچ مبدایی ندارد به صادرات می انجامد.
مساله‌ای که رییس سازمان جهادکشاورزی استان نیز در اظهارات خود به آن اشاره کرده است.
ذبیح‌الله غریب با اشاره به وجود ۱۴ هزار هکتار باغ زیر کشت بادام در شهرستان سامان، اظهار داشت: این شهرستان پایتخت بادام کشور است اما بادام تولیدی استان از مرزها و با روش‌های مختلف صادر می‌شود.
هند؛ مقصد بادام سامان
مدیرکل گمرک چهارمحال و بختیاری با اشاره به میزان صادرات بادام از گمرک استان به ایرنا گفت: از ابتدای فروردین تا ۲۲ مردادماه سال جاری ۳۸ هزار و ۱۲۴ کیلوگرم مغز بادام به ارزش ارزی ۴۰۴ هزار و ۷۹۵ دلار به کشور هند صادر شده است.
اسماعیل الله‌دادی، میزان صادرات مغز بادام در سال گذشته به مقصد هند را ۱۳۳ هزار و ۷۵۲ کیلوگرم به ارزش بیش از یک میلیون و ۷۳۰ هزار دلار عنوان کرد و افزود: سال ۹۷ نیز ۲۷۲ هزار و ۶۶۰ کیلوگرم مغز بادام به ارزش بیش از سه میلیون و ۴۵۹ هزار دلار به کشورهای هند و امارات متحده عربی صادر شد.
وی با بیان اینکه سال گذشته بادام با پوست از گمرک استان صادر نشده است، تصریح کرد: سال ۹۷ میزان ۲ هزار و ۲۵۰ کیلوگرم بادام با پوست به ارزش بیش از ۲۰ هزار دلار به کشور هند صادر شد.
آمار دقیقی از میزان صادارت بادام مامایی استان در دست نیست
مدیر امور باغبانی جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه پیش بینی می‌شود به طور تقریبی چهار هزار تن بادام مامایی صادر شود، تصریح کرد: چون بادام از مبادی غیر از گمرک استان صادر می‌شود آمار نامه گمرک رقمی کمتر از این میزان را نشان می‌دهد.
شیرانی با بیان اینکه آمار قطعی و مشخصی از میزان صادارت بادام تولیدی استان در دست نیست، خاطرنشان کرد: بیشتر بادام صادراتی رقم مامایی و به مقصد هندوستان است.
وی تاکید کرد: بادام مامایی رقم بومی استان است بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که بیشتر بادام مامایی که از کشور صادر می‌شود تولید استان باشد.
کمال اکبریان فرماندار شهرستان سامان بیان کرد: تعداد از هم استانی‌ها که تاجر و صادرکننده بادام هستند به دلیل فراهم نبودن بستر و شرایط، بادام سامان را در قالب کارگاه‌های پراکنده از دیگر استان‌ها صادر می‌کنند ،که نتیجه آن خروج سرمایه چند میلیاردی از استان و شکل‌گیری تعدادی شغل در زمینه بسته‌بندی، صنایع تبدیلی و تکمیلی در استان‌های دیگر بوده است.
ارزش افزوده بادام بیش از تولیدات صنعتی است
معاون بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری خواستار شفاف‌سازی دقیق در خصوص میزان تولید و صادرات بادام شد و گفت: آماری که جهادکشاورزی ارائه می‌دهد با آمار صادرات کل کشور سنخیت ندارد در صورتی که اگر در واقع پنج هزار تن مغز بادام داشته باشیم ۱۰۰ میلیون دلار ارزش صادراتی مغز بادام استان است، یعنی ۲ برابر ارزش کل تولیدات صنعتی صادراتی استان، با این تفاوت که ارزش افزوده صادرات بادام خیلی بیشتر از ارزش افزوده کالاهای صنعتی است.
حسن شمسی‌پور، با تاکید بر اینکه باید جز بازار تک بعدی هند به سایر بازارهای منطقه اوراسیا و اروپا نیز توجه کرد، افزود: اگر میزان و کیفیت محصول تولیدی مشخص باشد صنعت و معدن بهتر می‌تواند با دیگر کشورها برای صادرات کالا رایزنی کند.
وی بسته‌بندی، برندسازی و ثبت ارزش غذایی را از ابزارهای لازم برای تجارت عنوان و بیان کرد: در بحث برندسازی باید بخش خصوصی و ذی‌نفعان مانند تولیدکنندگان یا انجمن صادرکنندگان متولی این کار شوند و سازمان صنعت و معدن نقش تسهیل‌گری دارد.
معاون بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری راه‌اندازی شهرک تخصصی بادام را برای خارج ساختن بازار بادام از دست دلالان مناسب ارزیابی کرد و گفت: تشکل صادراتی بادام و محصولات کشاورزی باید در زمان کوتاهتری انتخاباتشان را برگزار کنند چون وقتی تشکل بگیرد می‌توان برند نیز ثبت کرد.
شمسی‌پور تاکید کرد: متاسفانه بخش خصوصی به سود کم این بازار قانع است و نمی‌داند چه گنجی را از دست می‌دهد.
این کاستی‌ها در زمینه صنایع تبدیلی و فرار سرمایه با ارزش بادام از استان مسئولان را بر آن داشته که چاره‌ای بیندیشند. احداث شهرک تخصصی بادام ماحصل هم‌اندیشی مسئولان استان برای جان‌بخشی به بادام است.
طبق تفاهم‌نامه سه جانبه‌ای که اوایل سال جاری فی‌مابین جهادکشاورزی، شرکت شهرک‌های صنعتی و فرمانداری شهرستان سامان منعقد شده قرار است نخستین شهرک تخصصی بادام ایران در شهرستان سامان احداث شود.
فرماندار شهرستان سامان شهرک تخصصی بادام را یکی از اهداف تعریف شده برای توسعه شهرستان سامان برشمرد و بیان کرد: این شهرستان قطب اصلی بادام ایران به خصوص رقم مامایی با ارزش صادراتی است.
اکبریان، هدف از احداث شهرک تخصصی بادام ایران در شهرستان سامان را برندسازی عنوان کرد و افزود: تجاری که بادام را خریداری می‌کنند، عنوان کرده‌اند که بهترین بادام مامایی دنیا متعلق به سامان است از همین‌رو ضرورت دارد که ما نیز با برندسازی این موضوع را به همه دنیا مخابره کنیم.
وی با اشاره به اینکه می‌توان از این برندسازی برای درآمدزایی و اشتغال نیز استفاده کرد، گفت: درصدد هستیم با راه‌اندازی نخستین شهرک تخصصی بادام کشور سرمایه از دست رفته را به استان بازگردانیم.
فرماندار شهرستان سامان تصریح کرد: امیدواریم در مراحل بعدی سایر محصولات به خصوص در بخش کشاورزی را که متعلق به استان هستند و کسی آنها را نمی‌شناسد و البته جاهای دیگر منفعت اقتصادی آن را می‌برند در استان متمرکز کنیم.
خام فروشی بادام استان به دلیل نبود صنایع تبدیلی
رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی چهارمحال و بختیاری در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه نبود صنایع تبدیلی و بسته‌بندی سبب خام فروشی بادام در استان شده است، تصریح کرد: بادام چهارمحال و بختیاری توسط تجار هندی به صورت خام خریداری و به هندوستان ارسال و در آن کشور بسته‌بندی می‌شود و ارزش افزوده آن نیز برای هند ایجاد می‌شود.
وی با اشاره به در دستورکار قرار گرفتن راه‌اندازی شهرک تخصصی فرآوری بادام در شهرستان سامان، افزود: امید است، با فعالیت این شهرک زمینه برای جذب سرمایه‌گذاران فراهم و از خام فروشی بادام جلوگیری شود.
آیت‌الله احمدی، به ظرفیت‌های این شهرستان برای احداث شهرک تخصصی بادام اشاره کرد و گفت: سه دستگاه اجرایی شرکت شهرک‌های صنعتی، فرمانداری سامان و جهادکشاورزی استان برای احداث شهرک تخصصی بادام تعهداتی را پذیرفته‌اند.
رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه هم‌اکنون محصول بادام در خارج از استان فرآوری می‌شود، تصریح کرد: امید است بتوان در سال‌های آینده این طرح را به سرانجام رساند تا موجب فرآوری محصولات کشاورزی استان از جمله بادام شود.
راه‌اندازی میز تخصصی بادام در استان
رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی چهارمحال و بختیاری به معرفی پتانسیل‌های استان از جمله بادام در قالب یک کتابچه به زبان انگلیسی و همچنین ایجاد میز تخصصی بادام با همکاری صمت استان اشاره و تصریح کرد: هدف از ایجاد میزهای تخصصی در استان‌ها قابلیت تولید خاص و توجه به تولید استراتژیک با دیدگاه شناسایی نقاط قوت و ضعف آن کالا و محصول است.
احمدی تاکید کرد: میزهای تخصصی با همکاری اتاق و سازمان صنعت، معدن و تجارت در دست اقدام است و با توجه به توانمندی استان در تولید محصولات کشاورزی از جمله بادام و ماهیان سردآبی میز تخصصی این دو محصول در استان تشکیل می‌شود.
وی، با بیان اینکه بادام همواره رتبه بالایی در بین کالاهای صادراتی استان را به خود اختصاص داده است، ادامه داد: بادام همیشه بیشترین ارزش صادرات محصولات کشاورزی را نصیب استان کرده است.
احمدی، یکی دیگر از اقدامات اتاق بازرگانی استان را ایجاد تشکل بادام در این اتاق عنوان کرد و افزود: موافقت‌نامه اصولی این تشکل از سوی اتاق بازرگانی ایران صادر شده و تا پایان تابستان این تشکل شروع به کار می‌کند.
زنجیره تولید بادام در استان تکمیل می‌شود
معاون صنایع تبدیلی و تکمیلی جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری بیان کرد: اقداماتی در زمینه صنایع تبدیلی و تکمیلی بادام انجام شده است، ولی کافی نیست چرا که ما جایگاه برتر کشوری در زمینه تولید بادام را داریم.
طهمورث فتاحی افزود: هم‌اینک صنایع تبدیلی ما در زمینه بادام با فناوری پایین و بیشتر به صورت خانگی است، احتیاج به قطب برای صنعتی کردن صنایع مرتبط به بادام داریم، به همین دلیل درصدد احداث و راه‌اندازی شهرک تخصصی بادام در شهرستان سامان هستیم.
وی با اشاره به اینکه صنایع تبدیلی در زمینه بادام نسبت به تولید مطلوب نیست، بیان کرد: راه‌اندازی این مجموعه نقش مهمی در پیشرفته‌کردن صنایع فرآوری، تکمیل زنجیره تولید بادام و در نتیجه ایجاد ارزش افزوده دارد.
معاون صنایع تبدیلی و تکمیلی جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری تاکید کرد: فاصله داشتن ما از فناوری‌های لازم در زمینه بادام به این برمی‌گردد که بخش خصوصی به دلیل هزینه بالای احداث کارخانه‌های در زمینه بادام استقبال چندانی از این موضوع نداشته است.
فتاحی تاکید کرد: یکی از برنامه‌های جهادکشاورزی و صنایع تبدیلی و تکمیلی، تکمیل زنجیره تولید بادام است، متقاضیانی نیز در این زمینه داریم که امید است با ایجاد زیرساخت‌ها در شهرک تخصصی بادام نیل به این هدف تسریع شود.
شهرک تخصصی بادام در مسیر اخذ استعلامات
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه تاکنون از مجموع ۱۸ استعلام مورد نیاز این طرح ۱۵ مورد آن اخذ شده است، تصریح کرد: مراحل اخذ سه استعلام دیگر نیز در حال پیگیری است.
حمیدرضا فلاح، مساحت این طرح را ۴۹ هکتار در اراضی شهرستان سامان عنوان و بیان کرد: هزینه انجام زیرساخت‌های این طرح ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیارد ریال از محل اعتبارات عمرانی، داخلی و ملی برآورد می‌شود.
وی با بیان اینکه امکان استقرار واحدهای صنایع تبدیلی، فرآوری و بسته‌بندی بادام و دیگر محصولات کشاورزی در این شهرک وجود دارد، تصریح کرد: اراضی صنعتی این طرح ۳۵ هکتار پیش‌بینی شده است.
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی چهارمحال و بختیاری خاطرنشان کرد: پس از اخذ همه استعلامات، مطرح شدن در کمیته زیربنایی استانداری و واگذاری اراضی در کمیسیون ماده ۳۲ به شرکت شهرک‌های صنعتی، وارد مباحث زیرساخت‌ها می‌شویم که برآورد می‌شود تکمیل زیرساخت‌ها سه سال زمان نیاز داشته باشد.
به گزارش ایرنا، سالانه در چهارمحال و بختیاری بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن محصولات باغی، زراعی، دامی و شیلاتی تولید می شود و سطح زیرکشت زراعی ، باغی استان ۲۷۰ هزار هکتار با ۶۶ هزار بهره بردار است.
