حسینی، رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور معتقد است که افزایش تولید برنج در واحد سطح از طریق ورود دانش به بخش کشاورزی و استفاده از ارقام جدید اصلاح شده برنج امکان پذیر است و می‌توان بخش زیادی از نیاز سالیانه برنج را تامین کرد.
موسسه تحقیقات برنج کشور در سال ۱۳۷۲ به مرکزیت گیلان تاسیس و در سال ۱۳۷۳ به طور رسمی شروع به کار کرد. این موسسه دارای ۵ بخش «اصلاح و تهیه بذر، خاک و آب، گیاه پزشکی، فنی مهندسی کشاورزی و خدمات فنی و تحقیقاتی» است. از جمله اقدامات این موسسه در راستای افزایش میزان تولید برنج در سطح است که می‌تواند گامی در جهت افزایش تولید محصول برنج محسوب شود. در این راستا گفت و گویی با «مریم حسینی، رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور» انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
عمده فعالیت‌های موسسه تحقیقات برنج کشور شامل چه مواردی می‌شود؟
فعالیت‌های ما غالبا در سه شاخه تولید بذر، به نژادی و به زراعی صورت می‌گیرد. در حوزه تولید بذر، موسسه طبقات پرورشی بذور کل کشور را تولید می‌کند، که در سال ۹۸ تولید بذور پرورشی جهش ۴ برابری داشته و سعی داریم این مقدار را در سال ۹۹ نیز دو برابر کنیم. در این صورت میزان بذور طبقات پرورشی سال ۹۹ جوابگوی چند برابر شدن بذور گواهی شده در کل کشور خواهند بود.
در حوزه معرفی ارقام نیز موسسه در سال ۹۷ و ۹۸ سه رقم «رش، تیسا و آنام» را معرفی کرده است. ارقام تیسا و رش جزو گروه ارقام پر پتانسیل بوده که عملکرد بالایی دارند و محصول بیشتری تولید می‌کنند و ارقامی مثل آنام و گیلانه در گروه ارقام خوش کیفیت از نظر پخت و عطر و طعم هستند و حدود یک تا یک و نیم تن عملکرد بالاتری نسبت به ارقام محلی دارند.
در واقع ارقام رش و تیسا بیش از ۷ و نیم تن در هکتار محصول می‌دهند و ارقام آنام و گیلانه حدود ۵ تا ۶ تن در هکتار عملکرد دارند. گفتنی است که محققان موسسه تحقیقات برنج کشور سعی دارند برای سلایق متفاوت ارقام متنوعی را معرفی کنند. امید است با جایگزینی ارقام جدید ضمن افزایش تولید برنج ایرانی پاسخگوی نیاز جامعه مصرف کننده نیز باشیم.
در واقع علمی شدن کشاورزی و ورود دانش به شالیزار می‌تواند ضمن افزایش تولید برنج موجب پایداری نیز بشود و همانطور که می‌دانید پایداری تولید برنج در حفظ امنیت غذایی کشور اهمیت فراوانی دارد، زیرا برنج یک غله بسیار مهم در سبد غذایی ما ایرانیان است
در حوزه بهزراعی نیز از تخصص‌های مختلف گیاه پزشکی مثل متخصصین آفات، بیماری‌ها و متخصصین علف هرز، برای پایش مزرعه بهره می بریم. اعضای هیات علمی و محققان در طول فصل زراعی به صورت مرتب و روزانه مزارع را پایش و پیش آگاهی‌های لازم در خصوص کنترل عوامل خسارت زا را در اختیار شالیکاران قرار می‌دهند. در حوزه تغذیه خاک و گیاه نیز، نمونه گیری از خاک‌های شالیزاری قبل از فصل زراعی انجام و بر اساس نتایج آزمون خاک، نسخه‌های لازم جهت مقدار و زمان مصرف کودهای مختلف به کشاورزان داده می‌شود.
از سوی دیگر در حوزه فنی و مهندسی نیز متخصصان آبیاری در کل فصل زراعی توصیه‌های لازم در خصوص آبیاری نوبتی و سایر موارد را در اختیار کشاورزان قرار می‌دهند. همچنین متخصصان ماشین آلات از آماده سازی زمین تا مراحل مختلف کشت مکانیزه و برداشت، دستورالعمل‌های مرتبط را ارائه می‌کنند. در هنگام برداشت محصول و پس از آن نیز متخصصان صنایع غذایی برای کاهش ضایعات کمی و کیفی در مراحل خشک کردن شلتوک و تبدیل در کارخانجات شالیکوبی، آخرین یافته‌ها را در اختیار کشاورزان و کارخانه داران قرار می‌دهند. بدین منظور سالیانه کلاس‌ها و دوره های آموزشی تئوری و عملی نیز در موسسه برگزار می‌شود.
* شما در خصوص افزایش تولید برنج چه تحقیقات و اقداماتی انجام داده‌اید؟
برای افزایش تولید برنج در کشور بایستی عملکرد تولید برنج در واحد سطح را افزایش دهیم و این مهم از طریق به نژادی و به زراعی امکان پذیر است. بدین صورت که در بخشی از اراضی شالیزاری، ارقام جدید اصلاح شده با پتانسیل عملکرد بالاتر از ارقام محلی را جایگزین کنیم. افزایش عملکرد ناشی از این جایگزینی موجب افزایش تولید برنج خواهد شد. از طرفی با بکارگیری توصیه‌های بهزراعی در حوزه‌های گیاه پزشکی، تغذیه خاک و گیاه، آبیاری، مکانیزاسیون و پس از برداشت می‌توان در ارقام محلی و اصلاح شده، عملکرد را افزایش داد و با کمترین خسارت بهترین محصول را دریافت کرد.
یکی دیگر از فاکتورهای بسیار مهم و اثر گذار در زراعت برنج، بذر است. انتخاب یک بذر مناسب بی شک منجر به افزایش کمیت و کیفیت محصول برنج خواهد شد. لذا به همه کشاورزان توصیه می‌کنیم از بذور گواهی شده توسط موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال استفاده کنند. استفاده از این بذور حداقل ۱۰درصد افزایش عملکرد را به دنبال دارد، از طرفی کیفیت برنج تولیدی از نظر خلوص نیز بهبود می یابد و موجب افزایش درآمد کشاورزان می‌شود.
در واقع علمی شدن کشاورزی و ورود دانش به شالیزار می‌تواند ضمن افزایش تولید برنج موجب پایداری نیز بشود. همانطور که می‌دانید پایداری تولید برنج در حفظ امنیت غذایی کشور اهمیت فراوانی دارد. ، زیرا برنج یک غله بسیار مهم در سبد غذایی ما ایرانیان است.
خوشبختانه در سال زراعی ۱۳۹۸ افزایش تولید برنج در کشور را شاهد بودیم که بخش زیادی از این افزایش تولید به دلیل افزایش سطح زیر کشت در استان‌های غیر شمالی و بارش‌های مناسب بود. امسال نیز با توجه به وضعیت بارش‌ها و وضعیت اقلیمی پیش بینی می‌کنیم تولید برنج جوابگوی بخش زیادی از نیاز کشور باشد.
* در حال حاضر بیشترین تولید در هکتار چقدر است؟
در ابتدا باید بدانیم که میزان عملکرد بستگی به ارقام و منطقه مورد کشت دارد اما به طور میانگین ارقام محلی حدود ۴ تا ۴ و نیم تن در هکتار محصول دارند. ارقام اصلاح شده خوش کیفیت بین ۵ تا ۶ و نیم تن در هکتار و ارقام پر پتانسیل نیز از ۷ و نیم تا ۱۲ تن در هکتار عملکرد دارند.
* تا خودکفایی در تولید برنج چقدر فاصله داریم؟
کل برنج مورد نیاز کشور حدود ۳ میلیون تن است و تولید سالیانه ما حدود ۲/۲ تا ۲ و نیم میلیون تن است. در حقیقت میزان تفاوت تولید تا نیاز کشور فاصله ما تا خودکفایی و تامین کامل غذای مورد نیاز کشور است. البته باید توجه داشت که تولیدی که به بارش‌های سالیانه وابستگی داشته باشد تولید پایداری نیست و برای پایداری تولید بایستی به افزایش تولید در واحد سطح توجه بیشتری داشت.
گرم شدن کره زمین، تنش‌های خشکی که چند سال متوالی با آن رو به رو بودیم و احتمالا تنش‌های غیر زیستی دیگر نظیر شوری در آینده جزو چالش‌های تولید برنج خواهد بود
* از نظر شما موانع افزایش در تولید برنج کدام است؟
به نظر من مهمترین موانع در حال حاضر تغییرات اقلیمی است. گرم شدن کره زمین، تنش‌های خشکی که چند سال متوالی با آن رو به رو بودیم و احتمالا تنش‌های غیر زیستی دیگر نظیر شوری در آینده جزو چالش‌های تولید برنج خواهد بود. البته موسسه تحقیقات برنج کشور برای حفظ پایداری تولید برنج در شرایط تنش، تحقیقات گسترده‌ای را در خصوص اصلاح ارقام متحمل به تنش‌های خشکی و شوری آغاز کرده و به زودی ارقام متحمل به تنش‌ها به جامعه کشاورزی معرفی می‌شوند.
امیدواریم با افزایش ضریب نفوذ ارقام جدید معرفی شده در سالهای اخیر، بکارگیری آخرین توصیه‌ها توسط کشاورزان و استفاده از بذور گواهی شده، آموزش کشاورزان و انتقال آخرین یافته‌ها به عرصه، بتوانیم افزایش تولید برنج در کشور را به صورت پایدار شاهد باشیم.
