خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – اسرا درویشی؛ پاییز که می‌رسد، باغ‌های سیب آذربایجان شرقی به میدان تلاش و زحمت باغداران تبدیل می‌شود، اما در کنار این تصویر زیبا، سایه‌ای از نگرانی بر زندگی کشاورزان سنگینی می‌کند.
سیب‌های زیر درختی، محصولی که می‌توانست بخشی از اقتصاد کشاورزی منطقه را رونق دهد، امروز به معضلی برای باغداران تبدیل شده است. این سیب‌ها، که به‌دلیل ریزش طبیعی یا آسیب‌های ناشی از برداشت روی زمین می‌افتند، اغلب با قیمتی ناچیز به دلالان فروخته یا در کنار جاده‌ها انباشته می‌شوند. در این گزارش، به بررسی سرنوشت سیب‌های زیر درختی، مشکلات باغداران و چشم‌انداز این محصول می‌پردازیم.
انباشت سیب‌های زیر درختی؛ تصویری آشنا و دردناک
هر ساله، جاده‌های منتهی به باغات اهر، ورزقان و دیگر مناطق آذربایجان شرقی، شاهد انباشت سیب‌های زیر درختی در کنار جاده‌ها هستند. این سیب‌ها که به‌عنوان محصول صنعتی شناخته می‌شوند، به‌دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب و صنایع تبدیلی کافی، اغلب به‌صورت غیربهداشتی انبار شده و بخش زیادی از آن‌ها پیش از ورود به چرخه فرآوری، خراب می‌شوند.
یکی از باغداران اهل اهر که نیسان پر از سیب زیر درختی خود را کنار جاده متوقف کرده، با ناراحتی به مهر می‌گوید: این سیب‌ها به‌دلیل باد یا باران از درخت افتاده‌اند. کارخانه‌ها باید این محصول را بخرند، اما ظرفیت کافی ندارند. ما مجبوریم ساعت‌ها یا حتی روزها در صف بمانیم و آخرسر هم قیمت ناچیزی می‌گیرند.
او ادامه می‌دهد: اگر این سیب‌ها به‌درستی جمع‌آوری و فرآوری شوند، می‌توانند به محصولات باارزشی مثل پوره یا کنسانتره تبدیل شوند. اما در حال حاضر، بیشتر این سیب‌ها یا خراب می‌شوند یا به دلالانی فروخته می‌شوند که سود اصلی را می‌برند.
ضعف صنایع تبدیلی؛ عامل اصلی بحران
فرامرز افشانی، مدیر صنایع تبدیلی و غذایی جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نیز در گفتگویی به خبرنگار مهر اعلام کرد: از مجموع ۷۰۰ هزار تن سیب تولیدی در استان، حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تن به‌عنوان سیب زیر درختی شناخته می‌شود، اما ظرفیت صنایع تبدیلی استان تنها ۱۲۰ هزار تن است و همین محدودیت باعث می‌شود بخش زیادی از سیب‌های زیر درختی بدون استفاده باقی بمانند.
وی افزود: تا کنون حدود ۱۲۰ هزار تن سیب زیر درختی از مناطق مختلف استان به کارخانه‌ها منتقل شده است، اما این مقدار کافی نیست. بسیاری از کارخانه‌ها با تمام ظرفیت خود کار می‌کنند، اما باز هم پاسخگوی نیاز منطقه نیستند.
دلالانی که از غفلت بهره می‌برند
نبود زیرساخت‌های مناسب برای خرید و فرآوری سیب‌های زیر درختی، فضایی را برای دلالان ایجاد کرده است تا از این شرایط به نفع خود استفاده کنند. این افراد سیب‌های زیر درختی را به قیمت‌های بسیار پایین از باغداران می‌خرند و به کارخانه‌های کنسانتره یا کشورهای همسایه ارسال می‌کنند.
یکی از باغداران ورزقان در این خصوص به خبرنگار مهر می‌گوید: دلال‌ها می‌آیند و قیمت‌هایی پیشنهاد می‌دهند که حتی هزینه جمع‌آوری سیب‌ها را هم پوشش نمی‌دهد، اما چون چاره دیگری نداریم، مجبوریم محصولمان را به آن‌ها بفروشیم. اگر صنایع تبدیلی بیشتری در منطقه داشتیم، این اتفاق نمی‌افتاد.
خطرات زیست‌محیطی انباشت سیب‌های زیر درختی
انباشت سیب‌های زیر درختی در کنار جاده‌ها نه‌تنها باعث هدررفت محصول می‌شود، بلکه مشکلات زیست‌محیطی نیز به دنبال دارد. شیرابه حاصل از سیب‌های خراب شده، به خاک و منابع آبی آسیب می‌زند و بوی نامطبوع آن، ساکنان و مسافران منطقه را آزار می‌دهد.
یکی از کارشناسان محیط زیست در این زمینه می‌گوید: انباشت سیب‌های زیر درختی در فضای باز و بدون رعایت اصول بهداشتی، نه‌تنها باعث کاهش کیفیت این محصول می‌شود، بلکه آلودگی محیط زیست را نیز به همراه دارد. این در حالی است که می‌توان با مدیریت صحیح، از این محصول بهره‌برداری اقتصادی کرد.
درد و دل باغداران؛ گنجی که خاک می‌خورد
یکی از باغداران اهل اهر با صدایی که خستگی و ناراحتی در آن موج می‌زند، می‌گوید: هر سال همین داستان تکرار می‌شود. سیب‌هایی که روی زمین می‌افتند، اگر به‌درستی جمع‌آوری و فرآوری شوند، می‌توانند درآمد خوبی برای ما ایجاد کنند. اما حالا فقط رنج می‌بریم. چرا باید محصولی که با آب حوضه دریاچه ارومیه تولید شده، این‌طور هدر برود؟
او ادامه می‌دهد: وقتی باران می‌بارد یا هوا گرم می‌شود، سیب‌ها خراب می‌شوند و دیگر حتی دلال‌ها هم آن‌ها را نمی‌خرند. ما مجبوریم آن‌ها را دور بریزیم. اگر دولت صنایع تبدیلی بیشتری ایجاد کند، این سیب‌ها می‌توانند به ثروت تبدیل شوند.
داستانی از فرصت‌های از دست رفته
سیب‌های زیر درختی آذربایجان شرقی، نمادی از فرصت‌های از دست رفته در اقتصاد کشاورزی ایران هستند. این محصول که می‌تواند به‌عنوان ماده اولیه صنایع تبدیلی مورد استفاده قرار گیرد، به‌دلیل کمبود زیرساخت‌ها و ضعف مدیریت، هر ساله به هدر می‌رود.
یکی از باغداران هم می‌گوید: اگر ما حمایت شویم و کارخانه‌های بیشتری ایجاد شود، دیگر مجبور نیستیم محصولمان را با قیمت ناچیز بفروشیم. این سیب‌ها ثروت ما هستند، اما به‌دلیل بی‌توجهی به مشکلاتمان، این ثروت در حال نابودی است.
سیب‌های زیر درختی آذربایجان شرقی، با وجود ظرفیت‌های اقتصادی بالا، به‌دلیل نبود زیرساخت‌های کافی و مدیریت مناسب، به چالشی برای باغداران تبدیل شده‌اند. این محصول، که می‌تواند نقش مهمی در توسعه اقتصاد کشاورزی منطقه داشته باشد، امروز به نمادی از بی‌توجهی به ظرفیت‌های داخلی بدل شده است. باغداران، با دستانی خسته و امیدی کم‌رنگ، همچنان چشم‌انتظار تغییراتی هستند که شاید روزی شرایط را به نفع آن‌ها تغییر دهد.
این سیب‌ها، گنجی هستند که زیر سایه غفلت خاک می‌خورند؛ آیا این گنج روزی به چشم خواهد آمد؟
