به گزارش خبرنگار مهر، در زراعت «بذر» و در باغبانی «نهال» دارای اهمیت است. دو مؤلفه اساسی در نهال «اصالت» و «سلامت» رقم است. اصالت رقم با ریخت‌شناسی مولکولی احراز می‌شود و سلامت آن با ردیابی میدانی قابل سنجش است.
بنا به گفته کارشناسان بخش کشاورزی تولید نهال دارای زنجیره‌ای از اصلاح رقم تا تحویل محصول گواهی شده به باغدار بوده که چگونگی پرورش نهال در ماندگاری و کارآمدی آن نقش اساسی دارد. چنانچه نهالی بدون تأیید گواهی اصالت و سلامت به کار گرفته شود در نهایت با وجود هزینه کرد در آب، خاک و… انتظارات را در کشت پایدار تأمین نمی‌کند.
در تور رسانه‌ای معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی خبرنگاران از یکی از باغات مادر و پیش‌تکثیری گیاهان پایه‌ای بازدید داشتند. مجتبی میر، رئیس گروه نهال و بهبود ارقام کشور با اشاره به وضعیت تولید نهال در کشور گفت: در حال حاضر بخش زیادی از نهال‌های تولید شده، از سوی نهالستان‌های فاقد مجوز انجام می‌شود، بخشی هم دارای لیبل سفید بوده که به شکل خود اظهاری از سوی پرورش دهندگان تولید می‌شود و تعداد کمی هم دارای لیبل آبی و گواهی شده پرورش می‌یابند. لیبل‌ها، شناسنامه گیاه محسوب می‌شوند و نهال‌های لیبل آبی، گیاهانی هستند که «اصالت» و «سلامت» آنها تأیید شده از سوی آزمایشگاه‌های داخلی و خارجی است.
وی افزود: این نهال‌ها عاری از ویروس بوده و سبب افزایش ۳۰ درصد محصولات باغی می‌شوند. همچنین امکان ایجاد باغ‌های متراکم و فوق متراکم را با امکانات مکانیزاسیون برای کشور فراهم می‌کنند.
وی با بیان اینکه تا پیش از سال ۱۳۸۵ نهال‌های تولید شده در کشور بدون مجوز و شناسنامه، پرورش می‌یافت، ادامه داد: در حال حاضر به گونه‌های نهال‌های گواهی شده (لیبل آبی) یارانه نیز تخصیص می‌یابد تا باغدار به استفاده از نهال‌های دارای اصالت با بهره وری بالا تشویق شود. کمبود آب، کاهش اراضی کشاورزی سطح ۱ و ۲ این امر را ضروری می‌کند تا کشاورزان به سوی استفاده از نهال‌های دارای شناسنامه حرکت کنند.
وی یادآور شد: قیمت، بازار را به نفع نهال‌های بدون گواهی کرده زیرا نرخ آنها بین ۳۰ تا ۷۰ هزار تومان بوده اما گیاهان پرورش یافته از بانک ژنتیک اصلاح شده بین ۱۸۰ تا ۳۲۰ هزار تومان قیمت دارند.
این مسئول دولتی درباره آمار نهال‌های تولیدی کشور اظهار کرد: حدود ۶۸ میلیون نهال دارای مجوز در کشور تولید می‌شود که از این تعداد فقط ۶۳۰ هزار نهال یعنی یک درصد گواهی‌شده و اصالت و سلامت آنها تأیید می‌شود.
میر با اشاره به ظرفیت تولید ۶.۵ میلیون نهال گواهی شده در کشور، بیان کرد: سال گذشته ۳۰۰ میلیارد تومان یارانه به صورت اسناد خزانه به این نوع نهال‌ها تخصیص یافت که کشاورزان تشویق به اصلاح درختان باغات خود شوند.
به گفته رئیس گروه نهال و بهبود ارقام کشور ۵۳ مرکز کشت بافت در کشور فعالیت دارند تا به‌سازی باغات پیگیری شود.
۷۰ درصد باغات نیاز به نوسازی دارند
در یک بانک ژن نهال، ۵۰ رقم و پایه در حال پرورش است. این ارقام از کشور ایتالیا وارد شده و در حال پیش‌تکثیری است. برخی گونه گیاهان مثمر (باغی)، بومی بوده مانند گردو که دو باغ مادر در قزوین و تویسرکان همدان راه اندازی شده و نیاز به واردات نیست. همچنین ۶ رقم بومی دیگر در حال پایش بوده و بیش از ۵۳ رقم هم در دستور کار قرار دارد.
واردات هر گیاه ۵۰ یورو هزینه دارد که حدود ۴۰۰ اصله نهال از آن تولید می‌شود. پیش‌تکثیری گیاهان در جهان بر عهده دولت‌ها بوده اما در ایران بخش خصوصی به این امر مبادرت کرده است.
کشورهای جهان از حدود ۷۰ سال پیش به سوی تولید گیاهان گواهی شده حرکت کرده‌اند زیرا گیاهان ناسالم تا ۴۰ درصد محصولاتشان ضایع می‌شود. به عنوان مثال ویروس یک درخت میوه مانند آلو در یک شهر سالانه ۳۰۰ میلیارد تومان خسارت به بخش کشاورزی و اقتصاد کشور تحمیل می‌کند. در حال حاضر ۷۰ درصد باغات کشور نیاز به نوسازی دارند.
طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت با ۴ محور بیابان زدایی، زراعت چوب، غنی سازی جنگل و ایجاد فضای سبزی شهری یکی از دغدغه کارشناسان محیط زیست است. بخشی از نهال‌ها از سوی مردم کشت و آماده می‌شود و اینکه اصالت و سلامت آنها چقدر تأیید شده است باید از سوی متولیان امر پاسخ داده شود.
۳۰ هکتار باغ مادر در کشور داریم
در ادامه این تور رسانه‌ای عبدالرضا کاوند، معاون تحقیقات و کنترل و گواهی نهال مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال کشور عنوان کرد: ۱۴ زنجیره اسمی تولید نهال سالم در کشور وجود دارد که ۱۰ زنجیره فعال هستند. ظرفیت ما تولید ۱۰ میلیون نهال گواهی شده است اما به دلیل عدم قیمت رقابتی این نهال‌ها و بی توجهی باغداران این ظرفیت هنوز فاصله زیادی تا بالفعل شدن دارد. این در حالی است که بین ۴۰ تا ۴۵ درصد نهال‌های کشت شده در برخی کشورها، نهال‌های گواهی شده هستند و این عدد برای ایران فقط ۱.۵ درصد است.
وی افزود: ۶۳۸ نهالستان دارای مجوز داریم که ظرفیت تولیدی آنها بالای ۵۰ میلیون اصله نهال است اما برخی از آنها هنوز شرایط تولید نهال گواهی شده را ندارند.
کاوند در پایان گفت: ماده اولیه ۱۲ هزار اصله از گروه دانه دار، هسته دار، ریز میوه و مرکبات در کشور موجود است که در بین ۸ تا ۱۰ مرکز مستقرند. همچنین بیش از ۳۰ هکتار باغ مادر در استان‌های قزوین، البرز، همدان، اصفهان، خراسان رضوی، فارس و مازندران فعالیت دارند که ارقام گواهی شده و عاری از هر نوع ویروس و بیماری تولید و آماده عرضه دارند و ما چاره‌ای جز حرکت به سوی اصلاح ارقام برای نوسازی باغات کشور با شرایط اقلیمی موجود نداریم.
