کمتر از یک ماه مانده به شنیدن نوای «الله الله» از باغ‌های تفت که فصل برداشت انار را در این شهر کوچک نوید می‌دهد، هجوم آفت‌های قدیم و تازه به دوران رسیده، حیات بخش قابل توجهی از محصول باغداران را معرض خطر قرار داده است.
با آغاز فصل پاییز اگر از کوچه باغ‌های با صفای شهر تفت گذر کنی ندای گوش‌نواز «الله الله» از باغ‌های انار شهر در یزد به گوش می‌رسد؛ یکی به بالای درخت رفته و انارها را از شاخه جدا می کند و دیگری در پایین درخت انارها را گرفته و آن را آرام روی زمین می گذارد تا مبادا محصول آسیب ببیند؛ آنکه در بالای درخت است وقتی انار را از شاخه جدا کرد می‌گوید «الله» و این در حقیقت، اعلام آمادگی به فرد پایین درخت است تا اناری را که روانه پایین می‌کند با دستان خود بگیرد.
اما امسال انارچینی در باغ‌های تفت هم حال و هوای کرونایی خواهد داشت؛ جدای از کرونا، باغ‌های تفت سالهاست با آفت‌های تا دندان مسلح در نبرد است؛ از آفت مگس مدیترانه‌ای و کرم گلوگاه که بگذریم، به مشکلات باغداران در هزینه کارگران روزمزد و قیمت محصول در بازار می‌رسیم که هر کدام به نوعی صاحبان باغ‌های انار را دلزده می‌کند.
استان یزد از جمله مناطق عمده تولید محصول انار در ایران به شمار می‌رود که عمده باغ‌های آن در شهرستان‌های یزد، تفت، مهریز، اردکان و میبد قرار دارند اما در این میان انار تفت، زبانزد خاص و عام بوده و انار «گل تفتی» مشتریان خاص خود در ایران و جهان را دارد.
برداشت انار در شهر تفت اوایل مهرماه آغاز می شود و در آبان ماه به اوج می‌رسد؛ حدود دوسوم شهر کوچک تفت را باغات انار تشکیل می‌دهد و شغل اول و دوم بسیاری از مردم این شهر کشاورزی و بخصوص کاشت، داشت و برداشت انار است؛ مهمترین ویژگی انار این منطقه اینکه قابلیت نگهداری بیش از پنج ماه در انبارهای معمولی را دارد به همین خاطر حتی در نوروز هم در بازار تفت انار پیدا می‌شود.
انار سرشار از ویتامین‌های مختلف و یک داروخانه کامل است و فواید بسیاری برای سلامت پوست و مو، جلوگیری از کم خونی، بهبود سلامت قلب و درمان بیماری ها دارد. آنتی اکسیدان های موجود در این میوه نه تنها از قلب محافظت و از سرطان جلوگیری می کند، بلکه سرشار از ویتامین ث است که می تواند به تاخیر علائم پیری کمک کند.
آفت‌های قدیم و جدید، بلای جان انارکاران تفتی
با اینکه کمتر از یک ماه به فصل برداشت انار در تفت باقیمانده اما انارکاران دل پر دردی از مشکلاتشان دارند؛ یکی از انارکاران عمده شهر تفت در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با انتقاد از قیمت پایین محصول انار، از وجود افت های مگس مدیترانه ای و کرم گلوگاه و شیوع کرونا بعنوان سه مشکل اصلی انارکاران تفتی یاد کرد.
«حسنعلی پورمساحیان» که مدرس دانشگاه نیز هست، می‌گوید: متاسفانه مبارزه با کرم گلوگاه و مگس مدیترانه‌ای، یک کار مستمر و برنامه‌ریزی شده نیست و شاید دلیل موفق نبودن طرح‌های مبارزه با آن هم همین باشد.
وی معتقد است که «داروهای مورد نیاز مبارزه با آفات یا در بازار نیست یا از کیفیت لازم برخوردار نمی باشد و لذا اثر چندانی ندارند» و از این رو «صرف برپایی کلاسها و نشان دادن فیلم‌های آموزشی راه چاره انارکاران نیست هرچند باغداران نیز همکاری لازم را برای مبارزه با این آفات از خود نشان نمی دهند.»
کارگر روزی ۲۰۰ هزار تومان به صرفه نیست
این انارکار تفتی دلیل بخشی از مشکلات را هزینه های کاشت، داشت و برداشت محصول دانسته و می‌گوید لازم است انارکاران برای مبارزه با افات، انارهای افت زده را دفن کنند اما از این کار سرباز می زنند زیرا باید روزانه ۲۰۰ هزار تومان دستمزد کارگر بدهند که برایشان به صرفه نیست.
پایین بودن قیمت انار یکی دیگر از گلایه های این باغدار است که به گفته او حتی در جشنواره انار تفت هم ۵۰ تن محصول فروخته نمی‌شود آن هم در حالی که ۱۵ هزار تن انار در انبارهای کشاورزان جاخوش کرده و مشتری ندارد.
کرونا، انارکاران را نگران کرده است
پورمساحیان از دیگر نگرانی های انارکاران را شیوع کرونا اعلام کرده و می‌گوید: شاید امسال با کمبود کارگر برای برداشت انار روبرو شویم که علت آن ترس هر دو طرف یعنی هم انارکار و هم کارگر از ابتلا به کرونا است.
وی بخشی از کارگران انارچین را اتباع خارجی دانست که امسال نیستند و به دلیل ترس از کرونا حاضر به همکاری نخواهند بود.
وی صادرات انار تفت را ۲۵ درصد از کل محصول اعلام کرد و گفت: امسال این رقم به صفر خواهد رسید که دلیل آن تحریم‌ها و مرغوب نبودن محصول در بازار جهانی است.
مبارزه بی‌امان با آفت‌های قدیم و جدید
میوه بهشتی انار مانند هر محصول دیگری، آفت‌هایی دارد که باید با آن مبارزه کرد هرچند این مبارزه، اُفت و خیزهای فراوانی دارد اما گاهی با پیروزی همراه است و گاهی باید شکست را پذیرفت.
برخی از این آفت‌ها، از گذشته وجود داشته‌اند و برخی‌ها هم تازه به دوران رسیده هستند، آنهایی که از قدیم بوده‌اند مثل کرم گلوگاه انار و آفت مگس مدیترانه‌ای و آنهایی که تازه به دوران رسیده هستند مثل کرونا و آفت جدید و نوظهوری به نام تغییر کاربری باغات یا فروش آنها!
رییس اداره تولیدات گیاهی مدیریت جهاد کشاورزی تفت در این باره به ایرنا می‌گوید: پارسال ۲۰ تا ۲۵ تن انار از هر هکتار از باغات شهر تفت برداشت شد که پیش‌بینی می شود با توجه به مساحت ۱۱۰۰ هکتاری باغات این شهرستان، میزان برداشت امسال ۵۰ درصد کاهش یابد.
«کاوه صالحی» معتقد است که پیش از این آفت های کرم گلوگاه و آفت مگس مدیترانه‌ای، بلای جان انارهای تفت بودند و امسال کرونا هم به آن اضافه شده است.
«کرم گلوگاه انار در طول سال وجود دارد و بخشی از تولیدات محصول انار را تحت الشعاع خود قرار می دهد اما آفت مگس مدیترانه‌ای در دقیقه ۹۰ و لحظه برداشت محصول، خود را نشان داده و میزان خسارت آن هم در همان زمان مشخص می شود.»
این کارشناس جهاد کشاورزی شیوع بیماری کرونا را بر محصول انار تفت بی تاثیر ندانست و توضیح داد: یکی از دلایل گسترش افت مگس مدیترانه ای، عدم مشارکت انارکاران به دلیل شیوع همین بیماری است زیرا سبب شده انارکاران در کلاس‌های آموزشی مبارزه با این آفات شرکت نکنند و خسارت ها افزایش یابد.
در یک دهه گذشته همه ساله جهادکشاورزی اقدام به برگزاری کلاس‌های آموزشی برای مبارزه با آفت مگس مدیترانه می کرد اما امسال به دلیل بیماری کووید ۱۹ و ترس مردم این کلاس ها تعطیل شد.
تغییر کاربری، آفت تازه باغ‌های انار تفت
رییس اداره تولیدات گیاهی مدیریت جهاد کشاورزی تفت می‌گوید: گران شدن زمین های باغی و طمع برخی افراد برای فروش یا تغییر کاربری آنها سبب شیوع آفت «تغییر کاربری» در این منطقه شده و قانون محکمی هم برای جلوگیری از آن وجود ندارد.
به گفته وی، «قیمت باغات تفت چندین برابر شده و همین موجب شده تا برخی‌ها به فکر فروش آن باشند زیرا وقتی قیمت انار، اندک است و درآمدی ندارد اما فروش آن درآمد میلیاردی نصیب باغداران می کند قطعا کسی دیگر رغبتی به تولید این محصول نشان نمی دهد.»
شاید تا ۲۰ سال آینده فقط خاطره انار تفت باقی بماند
کارشناس جهاد کشاورزی تفت تاکید دارد که آفت های قدیمی و آفت های جدید، دست به دست هم داده اند تا باغات انار را نابود کنند و اگر این روند ادامه یابد، شاید تا ۲۰ سال آینده فقط خاطره‌ای از انارهای شهر انارخیز تفت باقی بماند.
صالحی تنها راهکار فعالی برای جلوگیری از تغییر کاربری باغات را جریمه مالی افراد دانست که پاسخگو نیست.
وی با بیان اینکه هر روز باغات ما در حال کوچکتر شدن هستند یادآور شد: وقتی یک باغدار، باغ خود را می فروشد و پول آن را در بانک می گذارد و بدون دغدغه از سود آن استفاده می کند چرا باید مشکلات باغداری را به جان بخرد؟ سودی که اصلا قابل مقایسه با فروش انار نیست.
قیمت انار، به زحمت آن نمی‌ارزد
قیمت هر کیلوگرم انار تفت را در زمان برداشت ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ تومان پیش بینی می شود که به گفته مسئول جهاد کشاورزی تفت احتمال دارد این مبلغ امسال به پنج هزار تومان برسد که البته باز هم کافی نیست.
صالحی، قیمت فعلی را در شان این انار بهشتی و پرخاصیت ندانست و اظهار داشت: لازم است روی فرآوری این محصول ارزشمند کار شود که شاید به صرفه‌تر باشد.
وی با بیان اینکه بیش از ۵۰ نوع محصول از انار به دست می اید و از دانه، هسته، آب، پوست و دیگر ترکیبات آن استفاده می شود بر فروش «اناردانه» به جای خود انار به دلیل آنچه باصرفه تر بودن آن اعلام نمود، تاکید کرد.
وی قیمت جهانی انار را یک دلار اعلام کرد و گفت: وقتی انار به «اناردانه» تبدیل شود قیمت آن ۲ دلار می شود که به نفع تولید کننده است.
استقبال نکردن انارکاران از آفت‌کش رایگان
صالحی می گوید: با اینکه تفت تنها شهرستانی است که مواد مورد نیاز برای مبارزه با آفات انار به صورت رایگان در اختیار کشاورزان قرار می دهد اما کسی از آن استقبال نمی کند و همین موجب تشدید آفت‌ها می‌شود.
به گفته این کارشناس کشاورزی، با اینکه سموم آفت‌کش‌ها در چهار نقطه شهر توزیع می شود و با کشاوزان تماس گرفته شده یا پیام صوتی ارسال شده اما باز هم استقبال کم است.
وی مبارزه شیمیایی با کرم گلوگاه انار را هم غیر ممکن دانسته و می‌گوید: باید مبارزه بیولوژیک انجام شود که هزینه بردار است و کسی استقبال نمی کند.
برگزاری سالانه جشنواره انار، شاید وقتی دیگر
هر سال در زمان برداشت محصول انار، جشنواره‌ای در تفت برگزار می‌شد که به گفته صالحی با توجه به شیوع کرونا احتمالا امسال جشنواره انار تفت برگزار نشود هرچند هنوز تصمیم قطعی در این زمینه اتخاذ نشده است.
باید منتظر ماند و دید امسال طنین صدای گوش نواز و مقدس الله الله تا چه میزان به گوشها خواهد رسید و آیا کرونا اجازه می دهد کارگران مثل هر سال روانه باغات شده و به کمک انارکاران بروند؟
