کشاورزی قراردادی، روشی برای حمایت از کشاورزان کوچک و افزایش بازدهی صنعت کشاورزی در دنیا است ولی کشاورزان در صورتی می توانند از این قراردادها منتفع شوند که تمامی اصول مهم در تنظیم قرارداد را در نظر بگیرند.
بازار؛ گروه بین الملل: کشاورزی قراردادی را می توان راهی برای حمایت از کشاورزان کوچک دانست. کشاورزانی که به بازارهای مصرف بزرگ دسترسی ندارند و از منابع مالی لازم برای توسعه کارشان برخوردار نیستند. طبق گزارش منتشر شده توسط نشریه اگریکالچر کشاورزی قراردادی می تواند قدرت کشاورزان کوچک را بیشتر کند ولی باید دقت کنند که قرارداد درستی تنظیم کنند. بیان کردن تمامی موارد مهم در قرارداد، شفاف بودن و توجه به تمامی ریسکهایی که می تواند وجود داشته باشد، همه می تواند یک قرارداد خوب را تعریف کند.
بر طبق قرارداد کشاورز متعهد است که حجم مشخص محصول را با کیفیت مورد توافق و در زمان بندی اعلام شده به خریدار تحویل دهد و خریدار هم ضمن ارایه کمکهای فنی و مالی و تامین نهاده های باکیفیت، مبلغ از پیش تعیین شده ای را برای محصول به کشاورز می پردازد. ارایه تکنولوژی های تازه تولید، آموزشهای لازم برای ارتقای توانمندی فعالان در مزرعه و در نهایت ارایه خدمات مدیریتی از مسولیتهایی است که شرکت طرف قرارداد با کشاورز بر عهده دارد. این خدمات می توان بازدهی کار کشاورز را بیشتر کند و کیفیت محصول تولیدی را افزایش دهد. فایو این روش کشاورزی را یک روش برد- برد در عرصه کشاورزی می داند و بر این باور است که می تواند بستر را برای افزایش تمایل برای کشاورزی در مناطق روستایی فراهم کند. البته در بسیاری از قراردادها مدیریت مزرعه از طرف شرکت خریدار محصول انتخاب می شود.
اصول اولیه برای یک قرارداد خوب چیست
همانطور که پیشتر هم بیان شد، سلامت زنجیره عرضه محصولات کشاورزی اولین و اصلی ترین مساله در این قرارداد است. به همین دلیل است که نقش کشاورزان در اجرای این قراردادها مهمتر می شود. قرارداد باید به گونه ای تنظیم شود که تمامی بخش های آن شفاف و واضح باشدو تمامی پیش شرط ها به وضوح اعلام شده باشد. این قراردادها می توانند تضمین کننده پایداری صنعت کشاورزی باشند و افزایش راندمان محصولات کشاورزی را به همراه داشته باشند.
فایو در گزارش خود نوشت: «در شرایطی می توان تولیدی پایدار در محصولات کشاورزی داشت که رابطه مشارکت بین کشاورز و شرکتهای فراوری محصولات کشاورزی طولانی مدت باشد. قرارداد قابل اجرا، عملی و کاملا شفاف باشد و طرفین در مورد تمامی بخشهای قرارداد اطلاعات کامل را داشته باشند.بهترین حالت در تنظیم قرارداد این است که اندکی انعطاف پذیری در بخشهای مختلف قرارداد مشاهده شود. این انعطاف پذیری می تواند در مورد زمان ارایه محصولات به کارخانه باشد به این معنا که بازه زمانی وسیع تری در اختیار کشاورز برای عرضه محصول در نظر گرفته شود.»
اما فایو بر این باور است باید اصول اصلی در چند بخش به طور کامل مشخص باشد. اولین و اصلی ترین بخش کمیت است. باید در قرارداد حجم محصولی که کشاورز باید به خریدار بدهد کاملا مشخص و اعلام شده باشد. تعیین میزان دقیق محصول باعث می شود تا در دوره قرارداد اختلافات کمتری پیش بیاید و هر دو طرف در مورد تعهداتشان اطمینان داشته باشند.
دومین مساله کیفیت محصولات تولیدی در مزارع است. باید در قرارداد مشخص شده باشد که خریدار چه سطح کیفی از محصول را مطلوب می داند و متقاضی دریافت محصول با چه استاندارد و کیفیتی است. کیفیت محصول خریداری شده توسط شرکتهای فراوری محصولات کشاورزی روی کیفیت محصول غذایی تولیدی توسط آنها تاثیر مهمی دارد.
سومین مساله قیمت محصولاتی است که بازار عرضه می شود. باید قیمت محصول کشاورزی به طوردقیق در قرارداد مشخص باشد و کشاورز و خریدار محصول کشاورزی کاملا در مورد این قیمت توافق داشته باشند. در مورد زمان پرداخت مبلغ قرارداد هم باید اطلاعات دقیقی ارایه شود زیرا عدم توافق در مورد این مساله یا دیرکرد در ارایه پرداختها به کشاورزان تاثیر منفی در کیفیت محصول تولیدی دارد.
ریسک ها را در تنظیم قرارداد در نظر داشته باشید
نکته دیگر این است که در فرایند تولیدی، ریسکهای زیادی وجود دارد که می تواند روی حجم و کیفیت محصول تولیدی تاثیر داشته باشدو در نظر گرفتن این ریسکها در تنظیم قرارداد اهمیت زیادی دارد. توصیه می شود بندی به عنوان استراتژی مدیریت ریسک در قرارداد بین کشاورز و شرکت خریدار محصول کشاورزی قرار بگیرد تا در صورت شرایط بد جوی، سیل، باران های آسیب زا یا خشکسالی یا افزایش ناگهانی قیمت در بازار مصرف، امکان مدیریت قرارداد وجود داشته باشد.
سایت agriviدر این مورد نوشت: «در نظر گرفتن ریسکها یکی از مهمترین بخشهای تنظیم قرارداد است. کشاورز باید بداند در زمان های بحرانی چه تعهداتی دارد و شرکت خریدار هم باید بداند در این شرایط با چه موقعیتی روبرو می شود.نکته مهم این است که در تنظیم قرارداد باید همیشه یه ساده بودن و قابل اجرا بودن توجه شود. باید قرارداد به گونه ای تنظیم شود که هر دو طرف بتوانند آن را به سادگی اجرا کنند و موفقیت در عمل به تعهداتشان داشته باشند. قرار گرفتن بندهای پیچیده در قرارداد یا عدم تفسیر دقیق آنها برای طرف مقابل احتمال بر هم خوردن قرارداد در میان راه و زیان دیدن هر دو طرف را افزایش می دهد.
در پایان باید در نظر گرفت کشاورزی قراردادی همان طور که منافع زیادی برای کشاورز دارد، می تواند او را در حد کارگری در مزرعه شخصی خود تقلیل دهد. مگر اینکه قراردادی صحیح و با در نظر گرفتن تمامی جزییات تنظیم شود و حقوق کشاورز و شرکت طرف قراردادش به طور کامل مشخص شود.
