زرشک پلو مرغ؛ غذایی خوشمزه که محبوب ایرانی هاست و آذین بخش سفره مهمانی هایشان اما استفاده‌های زرشک که به نام یاقوت سرخ در دنیا معروف است و تنها می‌توان آن را در خراسان جنوبی یافت تنها به زرشک پلو خلاصه نمی‌شود و آن را می‌توان در مربای زرشک، سس زرشک، کیک زرشک، ترشی زرشک، آب زرشک و خیلی از غذاهای دیگر دید.
درست است که آوازه خراسان جنوبی به عنوان دارنده رتبه اول تولید زرشک در کشور پیچیده و انحصار این محصول در دست کشاورزان این استان است اما نه تنها زخم خار درختان زرشک بر دستان زرشکاران پینه بسته که هنوز محصول پارسالشان روی دستشان باد کرده و تا برداشت دو ماه دیگر هم زمانی نمانده است.
حالا زرشک کاران مانده اند با محصولی که هر روز با ماندگاری بیشترش در بارگاهها و انبارها از کیفیتش کاسته شده و دلالانی که می خواهند از اب گل آلود ماهی بگیریند و محصول کشاورزان بخت برگشته را مفت بخرند؛ علاوه بر انکه هزار و یک مشکل از مرحله تولید تا صادرات از جمله تولید غیراستاندارد و فراوری و بازاریابی ضعیف و در نهایت نوسان قیمت بر سر تولیدکنندگان این محصول آوار شده است.
اما انگار زرشک حتی در لفظ عامیانه مردم مظلوم واقع شده و آن را هنگامی بکار می برند که می خواهند حرف طرف مقابلشان را باور نکنند و یا آن را به عبارتی دیگر رد کنند اما همین زرشک که به رنگهای قرمز، آبی و زرد تنها در شمال شرق ایران یافت میشود؛ هزار خواص دارد که تنها بیشتر از ان به عنوان کنترل کننده فشار خون و یا درمان دردهای کلیوی یاد شده است در حالیکه انقدر خواص دارد که پادشاهان از ان برای ساخت دارو در زمان شیوع طاعون استفاده کرده اند و یا ابن سینا قرن ها پیش آن را درمان برخی بیماری‌ها از جمله ورم اعضای بدن، رفع تب، ناراحتی‌های معده و جگر و برطرف‌کننده عطش فراوان دانسته است.
محصول زرشک روی دست کشاورزان باد کرده است
زرشک نیز همچون زعفران با این همه جاه و جلالش و با آنکه دنیا ارزوی به ثمررسیدن یک بوتهاش را در کشورشان دارند در خاستگاه خودش مهجور مانده و به گفته زرشک کار نمونه استان خراسان جنوبی، زرشک‌ها در انبار مانده و حالا ماندهاند با زرشک هایی که تا دو ماه دیگر باید بچینند گه کنند و آنان را کجا نگهداری کنند.
حسین براتی با تاکید بر اینکه کشاورزان بسیار ضرر کرده‌اند از مسئولان راه چاره خواسته و تصریح کرده، زرشک مانند محصولات دیگر نیست و هرچه بگذرد از کیفیتش کاسته میشود و خریدار نخواهد داشت. از ان طرف قیمت زرشک به نصف رسیده و اکنون محصول روی دست کشاورزان باد کرده است؛ جلساتی برگزار شده اما در بهبود وضعیت زرشک کاران گشایشی حاصل نشده است.
این زرشک کار نمونه از اینکه کشاورزان مجبورند زرشک خود را به دلالان با قیمت بسیار نازل بفروشند ابراز تاسف کرد و این کار را برای کشاورزی که دو سال برای محصول زمان گذاشته چیزی جز ناامیدی نخوانده است.
براتی از اینکه محصول زرشک تاکنون خرید تضمینی نشده گلایه مند است و از جهاد کشاورزی خواسته با همکاری تمام ارگان‌ها ضعف‌های فروش و صادرات را برطرف کند و زرشکی که بهترین خواص دارویی را دارد به کشور معرفی کند.
زرشکاران متولی خاص داشته باشند و محصولشان خرید تضمینی شود
وی از این ضرر بزرگ که به خصوص کرونا به دلیل توقف صادرات روی دستشان گذاشته درس گرفته و معتقد است زرشک باید متولی خاصی داشته باشد تا در کشور با نام خراسان جنوبی شناخته شود، علاوه بر آنکه باید به جایی رسید که زرشک در سبد غذایی ایرانی‌ها قرار داده شود تا کشاورزان از آن منتفع شوند.
این بهره‌بردار به کاهش فروش زرشک در سالی جاری اشاره کرد و توضیح داد: در سال‌های گذشته معمولا طبق روال از تیرماه به بعد قیمت زرشک افزایش می‌یافت اما امسال کاهش یافت و کشاورزان نیز که امید به افزایش قیمت زرشک در ابتدای تیرماه مثل هر سال را داشتند زرشک‌های بی کیفیت را اول به بازار رساندند و علاوه بر آن که این محصول با بسته بندی درستی نیز صادر نشد.
صادرات امسال زرشک یک دهم سال گذشته نیز نیست
براتی صادرات امسال را حتی یک دهم سال گذشته ندانست افزود: برای ایجاد و تخصیص سوله و بارگاه زرشک فعالیت‌هایی انجام شده، اما به طور کامل نقص‌ها برطرف نشده است. در نشست اخیر زرشک کاران با رییس جهاد کشاورزی، ۱۰ تصمیم خوب گرفته شد، اما تا زمانی که قانونی و اجرایی شود زمان می‌برد و هم اکنون زرشک کاران فرصت کارهای وعده شده را ندارند.
وی با گلایه از ضعف تبلیغات در فروش محصول زرشک افزود: زرشک با خواص دارویی فراوان، باعث مقاومت در برابر ویروس کرونا میشود و باید عملا تقاضا افزایش می‌یافت اما با ضعف تبلیغات و اطلاع رسانی فروش کاهش یافت.
زرشک درختچه‌ای دارد خاردار، به ارتفاع ۱ تا ۳ متر و دارای شاخه‌هایی شکننده اند و همین عامل سبب می شود دستهای زنان و مردان روستایی برای احتیاط بیشتر در شکسته نشدن شاخه ها در زرشک چینی زخمی شود تا بتوانند زرشک را بدون اسیب برداشت کنند اما این تازه آغاز مراحل برداشت محسوب می شود و جدا کردن شاخه‌ها از محصول، تمیز و پاک‌کردن، الک‌کردن و باددادن و در نهایت خشک‌کردن زرشک مراحل بعدی کار است.
حال با این همه دردسری که تولید زرشک دارد، نبود بسته‌بندی مطلوب زرشک، خشک شدن آن در شرایط غیر استاندارد و رعایت نشدن بسیاری از موارد دیگر پس از برداشت سبب شده کیفیت زرشک پایین بیاید و برای صادرات مناسب نباشد.
این را یک صادر کننده زرشک در خراسان جنوبی گفته و اضافه کرده برای دریافت مجوز بسته‌بندی بسیار سخت‌گیرانه عمل میشود و در عین حال تاکید کرد: باید آموزش در زمینه محصول زرشک از پایه شروع شود تا محصول در زمان و موقعیت مطلوب برداشت شود.
کاهش کیفیت زرشک به دلیل سهم انگاری پس از برداشت
یکی دیگر از صادرکنندگان زرشک خراسان‌جنوبی با اشاره به اینکه در طول دو تا سه سال گذشته حدود ۷۰۰ تن زرشک به کشورهای مختلف صادر کرده است، مهمترین مشکل در تولید زرشک را پایین آمدن کیفیت زرشک به واسطه سهل انگاری‌هایی دانست که بعد از برداشت صورت می‌گیرد و اضافه کرد: از جمله این سهل‌انگاری‌ها خشک‌کردن زرشک در شرایط غیر استاندارد است، بنابراین باید بر کارگاه‌های زرشک نظارت جدی‌تری صورت گیرد تا خشک شدن این محصول در شرایط استاندارد صورت گیرد.
بحران فلج کننده زرشک پشت ۳۶ هزار زرشک کار را به خاک کشانده است
همیشه مشکلاتی همچون خام فروشی و یا نبود صنایع تبدیلی مناسب و یا بازاریابی ضعیف پیش روی زرشک کاران وجود داشته اما آنچه این روزها ۳۶ هزار زرشک کار را به پای مجلس کشانده بحران فلج کننده زرشک های به فروش نرفته در پی شیوع کرونا و توقف روند صادرات و فروش داخلی است.
اسحاقی، نماینده قاینات و زیرکوه به تشریح بحران فلج کننده زرشک که پشت ۳۶ هزار زرشک کار را به خاک کشانده است، پرداخت و خطاب به وزارت خارجه و صمت، سازمان تعاون روستایی و به خصوص وزارت جهاد کشاورزی، شکستن این بحران را موضوعی ممکن دانست به شرط این که دولت وارد ماجرا شود.
نماینده مردم قاینات در مجلس در نشست علنی چند روزگذشته مجلس با یادآوری اینکه هنوز زرشک های پارسال شان در انبار و بارگاه ها مانده است، افزود، کشاورزان خراسان جنوبی بغض بزرگی در گلو دارند و ادامه داد، بیش از ۹۸ درصد زرشک کشور در خراسان جنوبی تولید می شود و بنابراین صدای مردم خراسان جنوبی باید شنییده شود.
محمدحسین اکبری، معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی، یکی از راهکارها برای جبران خسارت زرشک کاران استان را اجرای طرح ایجاد مجتمع بارگاه‌های بهداشتی زرشک در سال گذشته دانسته و ادامه داد: پرداخت تسهیلات بانکی به تشکل‌ها، کشاورزان عمده مالک و صادر کنندگانی که زرشک را خریداری کرده‌اند و یا به کشاورزان تعهد دارند، از دیگر راه حل‌های جبران خسارات در این حوزه است.
وی افزود: یکی از دغدغه‌های مهم کشاورزان استان، نبود مکان مناسبی برای خشک کردن محصول زرشک بود که در این راستا تسهیلات برای احداث بارگاه‌های زرشک در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد. حداقل مساحت برای دریافت مجوز بارگاه زرشک باید پنج هزار مترمربع باشد، ادامه داد: متقاضیان برای دریافت مجوز می‌توانند به جهاد کشاورزی شهرستان‌ها مراجعه کنند.
رضایی از تسهیل صدور مجوز ایجاد بارگاه‌های بهداشتی زرشک و عناب در استان خبر داد و بیان کرد: پیش‌بینی میشود امسال ۲۱ هزار و ۸۷۱ تن زرشک خشک از سطح باغات استان برداشت شود.
وی با بیان اینکه تاکنون حدود ۱۵۰ هکتار در قالب ۱۶ مجتمع بارگاه زرشک در استان امکان سنجی شده است، افزود: سال گذشته ۱۷ هزار و ۶۵۳ هکتار از سطح زیر کشت باغات استان مربوط به محصول زرشک بود که حدود ۲۰ هزار و ۸۳۹ تن محصول از این باغات برداشت شد.
به گزارش ایسنا،. یکی از بزرگترین چالش‌ها در حوزه محصول زرشک، خرده مالکی است و در حال حاضر ۳۶ هزار بهره بردار زرشک در خراسان جنوبی فعالیت می کنند.
رایزنی با تجار خارجی از راهکارهای برون رفت از مشکل زرشک فروش نرفته سال پیش
غلامرضا قوسی، رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی نیز از رایزنی با تجار روسیه و ترکیه برای خرید زرشک کشاورزان خراسان جنوبی خبر داد و اضافه کرد: پنج غرفه نیز برای فروش زرشک در تهران تدارک دیده شده تا کشاورزان بتوانند محصول خود را به صورت مستقیم عرضه کنند. در این زمینه تفاهم نامه‌ای هم بین تعاون روستایی کشور و بانک عامل برای پرداخت تسهیلات ۴۰ میلیون تومانی قرض الحسنه به کشاورزان منعقد شده است.
وی با بیان اینکه ۷۲۰۰ تن زرشک خشک شده در انبارهای جهاد استان ذخیره شده است، گفت: تعاون روستایی استان اقدام به مبادله کالا به کالای زرشک با محصولات دیگر استان‌های کشور کرده است.
درد دل‌های کشاورزان و بهره‌برداران نشان از آن دارد که محصولی که باید به جهت خواص و میران تولید در خراسان جنوبی حرف اول را بزند، نتوانسته برای استان درآمدزایی مطلوبی داشته باشد.
