خراسان جنوبی به گواه کارشناسان گنجینه‌ای از گیاهان دارویی است و آنغوزه یکی از این محصولات با وجود قابلیت فرآوری و ارزآوری اما هر سال به صورت فله‌ای صادر می‌شود.
به گزارش ایرنا، وجود بیش از یک‌هزار و ۳۰۰ گونه گیاه دارویی خودرو در دل کویر خراسان جنوبی سرمایه‌ای بزرگ از نعمت‌های خدادادی در شرق ایران است اما با وجود ظرفیت بالای تولید این محصولات، هنوز این استان نتوانسته برای اقتصادی کردن آن اقدام موثری انجام دهد.
گیاه «آنغوزه» با بیش از ۶۰۰ خواص دارویی و درمانی، گنجینه‌ای با ارزش در دل کویر محسوب می‌شود و سالانه بیش از ۶۰ تن آنغوزه در خراسان جنوبی برداشت می‌شود.
۹۹ درصد این محصول در بشکه‌های پلاستیکی ۵۰ تا ۷۰ کیلوگرمی به صورت فله‌ای و با قیمت بسیار ارزان به کشور هندوستان صادر می‌شود در حالی که برداشت این گیاه با تخریب محیط زیست و انقراض گونه‌های بومی همراه است.
براساس نظر کارشناسان گیاهان دارویی با فرآوری، می‌توان ارزش اقتصادی چند برابری را از این محصول داشته باشیم اما تاکنون هیچ‌گونه طرحی برای فرآوری این محصول در استان ارائه نشده است و انتظار می‌رود مسوولان با پژوهش‌های علمی، خواص گوناگون آن را استخراج و برای فرآوری این محصول چاره‌اندیشی کنند.
قاچاق و کشف هر از چندگاه آنغوزه در کوله‌بار قاچاقچیان نیز از دیگر چالش‌های این گیاه با ارزش خراسان جنوبی است.
لزوم ورود سرمایه‌گذار برای فرآوری آنغوزه
مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: از گیاه کما صمغ زرینی به دست می‌آید که در طب گیاهی، آنغوزه نام دارد.
محسن پویان افزود: این گیاه که به نام‌های آنغوزه، انگژد، حلتیت، صمغ‌الانجدان، انگدان و کمات نیز شناخته می‌شود، طبیعتی گرم و نسبتا خشک دارد.
وی با بیان اینکه برای درمان بیماری هیستری از آنغوزه استفاده می‌شود، اضافه کرد: آنغوزه ضد کرم‌های انگلی بوده و ملین است، این گیاه در درمان جوش و دمل کاربرد دارد و برای تسکین درد کمر و رفع تشنج مفید است.
پویان ادامه داد: این گیاه خاصیت قاعده‌آور داشته، ادرارآور و شیرافزاست و خاصیت ضدقارچ و ضد تومور نیز دارد.
وی با اشاره به اینکه آنغوزه محرک تنفس و برطرف‌کننده ناراحتی‌های تنفسی است، اظهار داشت: این گیاه برای درمان ناخنک چشم کاربرد داشته و برای درمان صرع و اختلالات عصبی مفید است.
این پژوهشگر گیاهان دارویی عنوان کرد: براساس تحقیقات آزمایشگاهی تمام خواص آنغوزه احصا شده است اما تاکنون در زمینه فرآوری و کابرد آن در صنعت داروسازی اقدامی نشده است.
پویان ادامه داد: نیاز است با حمایت دولت، سرمایه‌گذار برای فرآوری آنغوزه ورود پیدا کند تا از خام‌فروشی آن جلوگیری شود.
تاجران هندی راغب آنغوزه خراسان جنوبی
یکی از صادرکنندگان محصول آنغوزه خراسان جنوبی به هندوستان هم گفت: تمام آنغوزه جمع‌آوری شده در استان به صورت خام در بشکه‌های پلاستیکی ۶۰ تا ۷۰ کیلوگرمی به هندوستان صادر می‌شود.
اسدالله عاجز افزود: آنغوزه خراسان جنوبی از نوع شیرین است و تاجران هندی هر ساله راغب خریداری هستند.
وی با بیان اینکه شیره آنغوزه در هندوستان برای استفاده در صنعت داروسازی فرآوری می‌شود و انواع دارو از این محصول تولید و به کشورهای اروپایی صادر می‌شود، بیان کرد: در هندوستان کارخانه داروسازی و فرآوری محصول آنغوزه احداث شده و محصول فرآوری شده، برندسازی و به کشورهای اروپایی صادر می‌شود.
عاجز عنوان کرد: هندوستان با فرآوری این محصول و کاربرد آن در صعنت داروسازی، ارزش اقتصادی آن را تا ۵۰ برابر افزایش می‌دهد و ارزآوری چند برابری نصیب خود می‌کند.
وی اظهارداشت: از سال ۱۳۴۲ که وارد فعالیت صادرات آنغوزه شده‌ام، پیشنهادهای فراوانی برای صادرات محصول فرآوری شده آنغوزه به تجار هندی داده‌ام که متاسفانه از خرید محصول فرآوری شده آن خودداری می‌کنند و می‌گویند اگر فرآوری کنید محصول را از شما نمی‌خریم.
۶۰۰ خواص دارویی و درمانی آنغوزه
این صادر کننده محصول آنغوزه گفت: براساس تحقیقات موثق انجام شده در هندوستان گیاه آنغوزه دارای ۶۰۰ خاصیت درمانی و دارویی است که از سالیان گذشته این کشور با تحقیقات مختلف روی این گیاه خواص دارویی آن را استخراج و پس از فرآوری و استفاده در صنعت داروسازی، محصول نهایی تولیدی خود را به کشورهای اروپایی صادر می‌کند.
عاجز عنوان کرد: با وجود هم‌افزایی و همکاری و حتی ارتباط خانوادگی با تجار هندی موفق به بازدید از کارخانه‌های فرآوری آنغوزه نشده‌ام و آنان نیز در این ارتباط ۵۰ ساله از دادن اطلاعات در خصوص چگونگی فرآوری این محصول خودداری می‌کنند.
وی ادامه داد: بارها از تجار هندی در خصوص فرآوری این محصول اطلاعات خواستم که اذعان داشتند بیاید در خود هند در زمینه فرآوری اقدام کنید تا محصول فرآوری شده را از شما خریداری کنیم.
عاجز بیان کرد: به اعتقاد تجار هندی فرآوری آنغوزه درآمد بالایی نصیب هندوستان می‌کند و کشورهای اروپایی آنغوزه کشورمان را با برند هندوستان می‌شناسند.
وی عنوان کرد: برای بازاریابی و فرآوری گیاه آنغوزه تلاش‌های زیادی کردم و در سالیان گذشته ۲۰۰ کیلوگرم از شیره آنغوزه را با همکاری یکی از دوستان به کشورهای اروپایی صادر کردم که تجار کشورهای اروپایی به خاطر تحریم‌ها گفتند که ما این محصول را از شما نمی‌خریم و فرآوری شده این محصول را از هند وارد می‌کنیم.
عاجز بیان کرد: تجار هندی در زمینه خرید آنغوزه دلال بازی می‌کنند و چون در جریان مشکلات اقتصادی داخل کشور هستند، این محصول را توافقی از ما خریداری می‌کنند، گاهی به دلار و گاهی با تومان با ما کنار می‌آیند.
قاچاق آنغوزه ایران به افغانستان
وی یکی دیگر از مشکلات محصول آنغوزه را قاچاق این محصول ذکر و اضافه کرد: چند سالی است که پای قاچاقچیان و دلالان آنغوزه به استان باز شده است و آنان محصول آنغوزه را جمع‌آوری و از طریق افغانستان صادر می‌کنند چرا که کشور هند از تجار افغانستان چون جنگ زده‌اند، هزینه گمرکات نمی‌گیرد ولی از تجار ما ۶ دلار هزینه گمرکات می‌گیرد.
این صادرکننده آنغوزه افزود: هندوستان همچنین آنغوزه تلخ برای فرآوری را از کشورهای افغانستان، تاجیکستان، پاکستان و قرقیزستان هم وارد می‌کند، اما چون آنغوزه خراسان جنوبی شیرین است تمایل زیادی به خرید محصول ما دارند.
عاجز با بیان اینکه آنغوزه ایران در هندوستان به نام طبس معروف است، اضافه کرد: از سال ۱۳۵۵ در زمینه شناسایی و صادرات آنغوزه به هندوستان فعالیت دارم و فقط افسوس می‌خورم که چرا ارزش افزوده این محصول با ارزش به جیب هندی‌ها می‌رود.
وی گفت: تاکنون طرح‌های مختلفی برای فرآوری آنغوزه ارایه داده‌ام اما متاسفانه مسوولان حمایت چندانی از طرح‌های پیشنهادی نداشته‌اند.
وی افزود: در چند سال گذشته همایش آنغوزه را در طبس برگزار کردیم ولی دولت پای کار نیامد و حمایتی از طرح‌های ارائه شده، نشد.
عاجز گفت: براساس تست‌های آزمایشگاهی کشته و شیره آنغوزه با گذشت ۱۰ تا ۱۵ سال فاسد نمی‌شود و اکنون بر روی بسته‌های آنغوزه تاریخ انقضا درج نمی‌شود، مسوولان متولی می‌توانند این گیاه پر خاصیت را از مرتعداران خریداری و در کشور ذخیره‌سازی کنند و در بلندمدت برای فرآوری آنغوزه و استفاده در صنعت داروسازی تلاش کنند تا به صورت موقت از خام فروشی این محصول با ارزش و پرخاصیت خودداری شود.
وی عنوان کرد: یکی از خواص بارز آنغوزه خاصیت انگل‌کشی قوی آن است اگر به زمین کشاورزی و درختان از جمله درختانی که دچار آفت سوسک سرشاخه خوار شده‌اند در چند نوبت آنغوزه تلخ داده شود، به عنوان آفت‌کش قوی عمل می‌کند.
ارزآوری ۵۰ دلاری هر کیلوگرم آنغوزه
یکی دیگر از صادرکنندگان آنغوزه به هندوستان هم به خبرنگار ایرنا گفت: امسال هر کیلوگرم شیره آنغوزه ۹۰۰ هزار تومان و هر کیلو کشته آنغوزه ۲۵۰ هزار تومان از مرتعداران خریداری می‌شود و صادرات هر کیلوگرم آنغوزه برای کشور ۵۰ دلار ارزآوری دارد.
علی نعمتی افزود: تاجران هندی آنغوزه را توافقی خریداری می‌کنند و به نسبت قیمت دلار نمی‌خرند و در نهایت آنان تعیین کننده قیمت محصول ما هستند.
وی بیان کرد: سال گذشته به دلیل افزایش محصول آنغوزه بر اثر بارندگی، تاجران هندی آنغوزه را با قیمت پایین از ما خریداری کردند و سود چندانی نداشتیم.
وی یک معضل اساسی در زمینه محصول آنغوزه را قاچاق آن ذکر و اضافه کرد: قاچاقچیان با شگردهای مختلف محصول استان را جمع‌آوری و به افغانستان قاچاق می‌کنند، در چند سال اخیر قاچاق چمدانی این محصول هم افزایش یافته است.
نعمتی ادامه داد: در یک هفته گذشته چهار تن آنغوزه در مرز تایباد خراسان رضوی از قاچاقچیان کشف شد.
وی گفت: نیاز است دولت در زمینه فرآوری این محصول با ارزش ورود پیدا کند و نگذاریم ارزش افزوده آن نصیب سایر کشورها شود.
برداشت ۶۲ تن آنغوزه در خراسان جنوبی
رییس اداره بهره‌برداری از مرتع اداره کل منابع طبیعی خراسان جنوبی افزود: پیش‌بینی می‌شود امسال بیش از ۶۲ تن آنغوزه از سطح ۸۴ هزار و ۵۲۲ هکتار عرصه‌های طبیعی استان برداشت شود که بیش از ۹۹ درصد این محصول به علت نبود صنایع فرآوری به صورت خام به هندوستان صادر می‌شود.
مهدی رمضانی افزود: این گیاه دارویی با ارزش از مراتع شهرستان‌های طبس، بشرویه، فردوس، نهبندان و قاینات برداشت می‌شود.
وی بیان کرد: امسال توسط منابع طبیعی استان ۲۲ طرح بهره‌برداری آنغوزه تهیه و با اولویت بهره‌برداران محلی و بومی برنده شده در مزایده مربوطه به مجریان داده شده است.
رمضانی با بیان اینکه بیش از سه هزار خانوار در استان در زمینه جمع‌آوری محصول آنغوزه فعالیت دارند، افزود: هر خانوار در فصل برداشت این محصول به صورت میانگین ۱۵ تا ۲۵ میلیون تومان درآمد دارد.
صادرات فله‌ای ۹۹ درصد آنغوزه
وی گفت: این گیاه دارویی به صورت خیلی محدود و سنتی در کشور مصرف می‌شود و بیش از ۹۹ درصد آن به صورت خام و با بسته‌بندی نامناسب به هندوستان صادر می‌شود.
رییس اداره بهره‌برداری از مرتع اداره کل منابع طبیعی خراسان جنوبی اظهار داشت: این گیاه دارویی به صورت خیلی محدود و سنتی در کشور مصرف می‌شود و بیش از ۹۹ درصد آن به صورت فله‌ای در بشکه‌های فلزی ۳۰ تا ۷۵ کیلویی به هندوستان صادر می‌شود.
رمضانی گفت: تاکنون هیچ سرمایه‌گذاری طرحی برای فرآوری آنغوزه ارایه نکرده است و از طرفی تکنولوژی فرآوری این محصول با ارزش را در ایران نداریم و فقط این محصول بسته‌بندی می‌شود.
وی درخصوص بسته‌بندی و صادرات آنغوزه به صورت فله‌ای هم گفت: این محصول تنها به هندوستان صادر می‌شود و این کشور تابع بسته‌بندی شیک و مناسب نیست و راغب است که آنغوزه را به صورت فله‌ای و با همین بسته‌بندی سنتی وارد کند.
رمضانی بیان کرد: تاکنون در داخل کشور در خصوص استخراج خواص گوناگون این محصول هیچ گونه تحقیق و پژوهشی کاربردی انجام نشده و تنها به صادرات فله‌ای آن اکتفا شده در حالی این محصول کاربرد اقتصادی خوبی در صنعت داروسازی دارد.
وی عنوان کرد: نیاز است با کار تحقیقاتی، علمی و پژوهشی در گام نخست تمام ماده موثره این محصول استخراج شود و پس از فرآوری و استفاده در صنعت داروسازی، محصول نهایی به کشورهای اروپایی صادر تا ارزآوری آن نصیب کشور خودمان شود چرا اکنون که کشورهای اروپایی داروی فرآوری شده این محصول را از هندوستان وارد می‌کنند.
رمضانی، درمان اختلال‌های عصبی در کودکان، کاهش فشار خون، کمک به هضم غذا، جلوگیری از حمله‌های هیستری، رفع درد دندان، برطرف کننده ناراحتی‌های تنفسی، درمان یبوست و برطرف کردن عفونت‌های قارچی را از جمله خواص دارویی گیاه آنغوزه ذکر کرد.
