آیا استفاده از ضد عفونی کننده دست الزامی است؟

نحوه استفاده از ضد عفونی کننده دست نقش مهمی در اثر بخشی این محصول دارد اما آن چه مهم تر است این است که بدانیم چه زمان هایی نباید از محصولات ضد عفونی کننده استفاده کنیم.

علاوه بر این اگرچه این محصولات برای از بین بردن میکروب ها تولید می شوند اما روی همه میکروب ها موثر نبوده و سایر آلودگی های روی دست ها را از بین نمی برند.

طبق توصیه مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها بهتر است همه افراد هر زمان از روز که برای آن ها مقدور است دست ها را با آب و صابون بشویند، این کار به خصوص زمانی که دست ها به وضوح کثیف یا روغنی هستند اهمیت زیادی دارد.

۱. چه زمانی از ضد عفونی کننده دست استفاده کنیم؟

۱. زمانی که به آب و صابون دسترسی ندارید یا نمی توانید از آن استفاده کنید

۲. در شرایط خاص مثلا زمانی که از حمل و نقل عمومی استفاده می کنید، با کسی دست داده اید، حیوانی را لمس کرده اید، از سبد مواد غذایی در فروشگاه استفاده کرده اید و غیره که احتمالا دسترسی فوری به آب و صابون ندارید بهتر است ضد عفونی کننده دست همراه داشته باشید

۲. زمانی که می خواهید از دست های خود بیشتر محافظت کنید

۲. چه زمانی از ضد عفونی کننده دست استفاده نکنیم؟
همان طور که گفتیم استفاده از ضد عفونی کننده دست نباید جای آب و صابون را بگیرد زمانی که:

شست و شوی دست امکان پذیر است
دست ها چرب یا به وضوح کثیف هستند
دست شما به مواد شیمیایی آغشته است
در معرض میکروب هایی قرار گرفته اید که با ضد عفونی کننده دست از بین نمی روند
در شرایط بسیار عفونی قرار دارید

۳. نحوه عملکرد ضد عفونی کننده دست

ایزوپروپیل الکل (الکل مالشی) ماده فعال موجود در ضد عفونی کننده دست است که مشابه الکل (اتانول یا ان پروپانول) یا ترکیبی از آن ها می باشد.

الکل از مدت ها قبل به عنوان ماده کشنده میکروب ها شناخته شده و با حل کردن لایه محافظ خارجی پروتئین و اختلال در متابولیسم میکروب ها آن ها را از بین می برد.

۴. ضد عفونی کننده دست روی چه میکروب هایی اثر ندارد؟

به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها ضد عفونی کنده دست به اندازه شست و شوی دست ها با آب و صابون در از بین بردن میکروب ها موثر است مگر در برابر برخی میکروب های خاص و شایع از جمله:

کریپتوزپوریدیوم
کلستریدیوم دیفیسیل
نورو ویروس

۵. تحقیقات علمی چه می گویند؟

در مورد اثر بخشی ضد عفونی کننده های دست بحث های زیادی وجود داشته تا جایی که سازمان غذا و داروی ایالات متحده از برخی شرکت های تولید کننده ضد عفونی کننده به دلیل ادعای نا به جا درباره از بین بردن عوامل بیماری زایی همچون سالمونا، ای کولای، ابولا، روتا ویروس، آنفلوآنزا و مرسا (استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متی سیلین) توسط محصولات این شرکت ها شکایت کرد.

اگرچه مطالعات مختلف طی سال های اخیر نشان داده ضد عفونی کننده دست حاوی الکل در کشتن بعضی از این میکروب ها موثر بوده اند اما به نتایج این تحقیقات نیز نمی توان به طور صد در صد تکیه کرد.

به عنوان مثال مشخص شده استفاده زیاد از این ضد عفونی کننده ها به جای آب و صابون در میان کارکنان بیمارستان شیوع نورو ویروس را افزایش داده است یا مثلا یک ضد عفونی کننده دست مبتنی بر اتانول در حالت معمول خطر عفونت نورو ویروس را تا ۸۵ درصد کاهش داده اما در آلودگی های سطح بالا و طولانی مدت مثلا در یک کشتی مسافربری اثربخشی خوبی نداشته است.

۶. آیا ضد عفونی کننده دست باعث ایجاد ابر میکروب می شود؟

گفته شده استفاده از برخی محصولات ضد باکتری موجب مقاوم شدن میکروب ها به آنتی بیوتیک ها شده و آن ها را به ابر میکروب – میکروب های مرگبار مقاوم به دارو – تبدیل می کند.

این نگرانی از ماده ای به نام تریکلوزان که در بعضی از صابون ها و ضد عفونی کننده های دست به کار می رود نشات گرفته است.

لازم به ذکر است سازمان غذا و داروی آمریکا در سال ۲۰۱۹ استفاده از این ماده در محصولات این کشور را ممنوع اعلام کرده است.

۷. چه ضد عفونی کننده ای استفاده کنیم؟

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها توصیه کرده حتما از ضد عفونی کننده های حاوی حداقل ۶۰ درصد الکل استفاده کنید. بسیاری از محصولات ضد عفونی کننده عرضه شده بین ۶۰ تا ۹۵ درصد الکل دارند اما لازم است قبل از خرید در این مورد اطمینان حاصل کنید.

ناگفته نماند برخلاف باور عموم درصد الکل بالاتر یک ضد عفونی کننده نشان دهنده اثربخشی بیشتر آن نمی باشد. محصولات ضد عفونی کننده برای اثر بخشی کامل باید حاوی مقداری آب نیز باشند.

از سوی دیگر برخی شرکت های تولید کننده ادعا می کنند محصولات آن ها کاملا ضد عفونی کننده است در حالی که از مقادیر بسیار کم الکل در آن ها استفاده شده یا کلا فاقد الکل هستند، ناگفته پیداست استفاده از این نوع محصولات برای محافظت خود در برابر عوامل بیماری زا کافی نمی باشد.

نحوه استفاده از ضد عفونی کننده دست
اثر بخشی ضد عفونی کننده دست علاوه بر معتبر بودن شرکت تولید کننده آن به چند فاکتور مهم دیگر نیز بستگی دارد، از جمله:

تعداد بارهایی که از ضد عفونی کننده استفاده می شود
نحوه استفاده
درجه غلظت

مراحل استفاده از ضد عفونی کننده دست

۱. کف دست خود را با مقدار مناسب ماده ضد عفونی کننده آغشته کنید، برای این منظور طبق توصیه های مندرج در برچسب محصول عمل نمایید.

۲. دست های خود را به هم بمالید به گونه ای که تمام دست و انگشت ها به ماده ضد عفونی کننده آغشته شود.

۳. تا زمانی که پوست کاملا خشک شود به مالش دست ها ادامه دهید.

هشدار: از قرار دادن ژل ضد عفونی کننده حاوی الکل در دسترس کودکان اجتناب کنید زیرا مصرف خوراکی این ماده بسیار خطرناک و حتی کشنده است.