از آمدن کرونا به ایران تقریباً ۶ ماه می‌گذرد. حالا خیلی‌هایمان به بودنش عادت کرده‌ایم، ماسک می‌زنیم، دستکش می‌پوشیم و فاصله اجتماعی‌مان را با دیگران رعایت می‌کنیم. اما در یک نکته هنوز از پروتکل‌های جهانی عقب مانده‌ایم. زباله‌هایمان را همچنان در یک کیسه زباله می‌گذاریم، گره زده یا نزده، به مخزن‌های آلوده کوچه‌ها پرتاب می‌کنیم و یادمان می‌رود که کرونا تنها لای دستکش‌ها و بیرون از ماسک‌ها نیست!
به گزارش ایسنا، «ایران» در ادامه نوشت: کشورهای پیشرفته دنیا در یک کار ویژه، پیشرو بوده‌اند. تفکیک را جلوتر از دیگران جدی گرفته و از ۲۰ تا ۵۰ درصدشان، زباله‌های تفکیک شده را راهی مخازن زباله می‌کنند. اما چه تعداد از ما در شرایطی که می‌دانیم ماسک و دستکش‌مان آلوده است و حتی بیمار کرونایی در خانه داریم، به این قانون یعنی تفکیک از مبدأ تن می‌دهیم؟
نگاهی به مخازن سطح شهر نشان می‌دهد که اغلب ما بویژه در شهرهای بزرگ توجهی به این موضوع نشان نمی‌دهیم و برخی‌هایمان هم حتی زحمت انداختن ماسک و دستکش را به سطل‌های زباله نمی‌دهیم. در حالی که کارشناسان معتقدند تنها راه کم هزینه و اثر بخش ایمن سازی زباله‌ها، تفکیک و جداسازی از مبدأ خانه‌هاست. کرونا همچنان با ما خواهد ماند. یک سال تا ۱۰ سال! کسی نمی‌داند.
سبک زندگی اجتماعی ما حالا تحت تأثیر ویروسی قرار گرفته که بیش از آنکه مغلوب مراقبت‌های بهداشتی باشد، محصور مسئولیت اجتماعی شهروندان است. شهرداری تهران از سال گذشته در چهار منطقه تهران به صورت آزمایشی طرح کاپ (کاهش پسماند) با تمرکز بر تفکیک از مبدأ را آغاز کرده است. اما برای آنکه این طرح برای بیش از یک پلاک تهران قابل اجرا باشد، فکر می‌کنید به چند سال زمان نیاز است؟
برخی آمارها از افزایش پنج برابری زباله‌ها در دوران کرونا حکایت دارد. پلاستیک، دستکش و ماسک هم حالا به یکی از ثابت‌ترین زباله‌های شهروندان تبدیل شده است. سؤال این است که با این زباله‌های عفونی که در مخازن زباله عادی و نه بیمارستانی ریخته می‌شود، چگونه برخورد می‌شود؟ برخی نگران بازیافت اقلامی هستند که خودشان می‌دانند جزو زباله‌های عادی محسوب نمی‌شود، اما حتی همان‌ها هم زمانی که ماسک‌شان را درمی‌آورند، اگر در خیابان و کوچه نیندازند، به همان شکل در سطل زباله خانگی رها می‌کنند!
زباله بیماران کرونایی را در کیسه‌های مخصوص بریزید
هایده شیرزادی، کارشناس حوزه پسماند می‌گوید: مسئولان وزارت بهداشت هر روز به مردم توصیه می‌کنند که ماسک بزنند و دست‌شان را چندین بار بشویند، اما فراموش می‌کنند به مردم تذکر دهند ماسکی که روزانه چندین مرتبه استفاده شده و آلوده است، نباید در کنار خیابان یا حتی سطل زباله عادی رها شود. الان مسأله بیماران کرونایی است که در خانه بستری هستند. آیا مردم می‌دانند باید زباله‌های آنها را در کیسه‌های مخصوص و با رعایت شرایطی در کجا قرار دهند؟ برخی خانواده‌ها از ترس اینکه مبادا همسایه‌ها متوجه شوند بیمار کرونایی دارند، زباله‌ها را یکجا به سطل مشترک می‌اندازند. شهرداری هم زباله‌ها را یکجا جمع می‌کند و کارگران عزیز ما نمی‌دانند کدام کیسه زباله، آلودگی عفونی دارد و کدام یک ندارد؟ درحالی که مردم نباید پنهانکاری کنند. این بار الان روی دوش شهرداری‌هاست، اما وزارت بهداشت مسئول زباله‌های عفونی و بیمارستانی است!
وی تأکید دارد که وزارت بهداشت باید نحوه نگهداری زباله‌های بیماران کرونایی در خانه را جدی بگیرد و در این مورد به خانواده‌ها آموزش دهد. اینکه زباله را در کیسه‌ای مخصوص قرار دهند و محکم گره بزنند. در این صورت دستگاه بازیافت نیز آگاهانه زباله را از مدار بازیافت خارج می‌کند و به مرحله دفن می‌فرستد. شما در نظر بگیرید در کرمانشاه با یک میلیون جمعیت؛ اگر روزی ۲۰ هزار ماسک و ۲۰ هزار دستکش هم در گوشه خیابان رها شود، حداقل ۲۰ تن زباله می‌شود. در شهرهای بزرگ که فاجعه‌آمیزتر است. خب هزینه امحای این زباله‌ها تأمین شده است؟ باید در این زمینه بودجه جدا پیش‌بینی شده و وزارت بهداشت برنامه ارائه دهد. حتی باید سرویس‌های ویژه برای جمع‌آوری زباله‌های کرونایی از خانه‌ها راه‌اندازی شود. وزارت بهداشت می‌تواند آمار بیماران کرونایی بستری در خانه را به شهرداری‌ها دهد تا لااقل زباله‌ها جداگانه جمع‌آوری شود. در آلمان حتی یک روز هم واحدهای بازیافت تعطیل نشدند، افرادی که در خانه بیمار کرونایی دارند هم باید زباله‌ها را در کیسه‌های مخصوص بریزند تا شهرداری با سرویس خدمات ویژه جمع‌آوری کند.
شیرزادی با اشاره به افزایش قابل توجه مواد یکبار مصرف همچون پلاستیک و دستکش می‌گوید: فقط در کرمانشاه که ما داده‌ها را بررسی کردیم، متوجه شدیم میزان مواد پلاستیکی نسبت به کل زباله، ۳ درصد افزایش یافته است. در شهرهای بزرگ که قطعاً این وضعیت به مراتب شدت بیشتری دارد. از طرفی به علت فقر یا افزایش قیمت زباله خشک، تعداد زباله‌گردها به شکل قابل توجهی زیاد شده است. اما متأسفانه برای جمع‌آوری دستکش و ماسک هیچ برنامه و حتی بودجه‌ای در نظر گرفته نشده است. بسیاری از مردم ماسک خود را در پیاده‌روها و کانال آب رها می‌کنند. زمانی که کرونا آمد، همه واحدهای بازیافت تعطیل شد، اما در کرمانشاه با توجه به اینکه سیستم پردازش کاملی وجود داشت و از کار بازیافت هم شناخت دقیقی داشتیم، واحد بازیافت را تعطیل نکردیم و خوشبختانه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی هم هیچ فردی بیمار نشد. همین الگو بعد از موفقیت به شهرهای دیگر مثل تهران و اصفهان هم سرایت کرد و واحدهای بازیافت بازگشایی شدند.
تفکیک زباله‌های خانگی
مجید محرابی، کارشناس حوزه پسماند البته بحث اینکه تناژ زباله‌های تهران در دوران کرونا افزایش زیادی داشته است را تأیید نمی‌کند. او می‌گوید: «از سال گذشته با اجرای طرح کاپ، تلاش زیادی شد تا میزان زباله کاهش یابد، موفق هم بود. اما حتی در اوج‌گیری کرونا هم تغییر چشمگیری در تناژ زباله‌های خانگی نداشتیم. البته بحث زباله‌های بیمارستانی جداست.»
مشارکت شهروندان در تفکیک زباله از موضوعات مهمی است که او هم بر آن تأکید می‌کند: «در مناطقی از تهران که حالا طرح کاپ به صورت آزمایشی اجرا می‌شود، ساکنین خانه‌ها، زباله‌های خود را در مخزن‌های تفکیک زباله می‌اندازند که نتایج خوبی هم به‌همراه داشته است.»
زباله‌های خشک خانگی تقریباً چند ماهی است که به روند تفکیک برگشته‌اند. زمانی که زباله‌ها به ایستگاه پسماند خشک می‌رسند، برای ایمن سازی چند روز در گوشه‌ای، دپو می‌شوند و زمانی که بی خطر تشخیص داده شدند، روی خطوط جداسازی قرار می‌گیرند. این اتفاقی است که حالا در مراکز بازیافت درحال انجام است و به گفته این کارشناس حوزه پسماند، خطری در این زمینه متوجه شهروندان نیست.
البته به گفته او، ماسک و دستکش و زباله‌های دوران کرونا، باید جزو زباله‌های ویژه جمع‌آوری شوند، اما با توجه به موقعیت بحرانی امروز، فعلاً با زباله‌های عادی جمع آوری می‌شوند.
درباره پسماندهای بیمارستانی البته اتفاق دیگری افتاده است. چند هفته پیش ۳۰ دستگاه خودروی جدید وارد ناوگان شدند تا زباله بیمارستان‌هایی که بیمار کرونایی پذیرش می‌کنند، با رعایت پروتکل‌های ویژه و سختگیرانه‌تر از گذشته جمع‌آوری شود. این زباله‌ها هم بعد از جمع‌آوری به مرکز دفن آرادکوه می‌رود و تماماً دفن می‌شود و به هیچ عنوان کار بازیافت روی آنها انجام نمی‌شود. حتی در دوران کرونا میزان آهک‌پاشی هم بیشتر شده است تا میزان خطر به حداقل برسد. روند بازیافت و جمع‌آوری زباله‌ها البته کاملاً براساس استانداردهای روز و با رعایت همه جوانب انجام می‌شود و به همین علت حتی یک مورد از بیمار کرونایی در حوزه پسماند گزارش نشده است.
با آمدن کرونا، جمع‌آوری زباله‌های خشک از اسفندماه تا اوایل اردیبهشت ممنوع اعلام شد و به همین علت میزان زباله‌های ورودی به آرادکوه به عدد نزدیک به ۷ هزار و ۵۰۰ تن رسید. آرش میلانی، عضو شورای شهر تهران در این زمینه با اشاره به افزایش آمار زباله‌های بیمارستانی می‌گوید: جدا از آمار زباله‌های خانگی، میزان زباله‌های بیمارستانی در اوج کرونا به ۱۰۰ تن در روز رسید. البته بعد از مدتی با کاهش آمار مبتلایان به عدد ۷۰ تن در روز رسید و ظاهراً دوباره اوج گرفته اما هنوز به عدد اولیه یعنی ۱۰۰تن نرسیده است. اما اینکه در این مدت چه میزان بر پلاستیک و زباله‌های ویژه افزوده شده، معلوم نیست. با این همه همچنان بهترین راهکار تفکیک زباله از مبدأ است. البته در قالب طرح جامع مدیریت پسماند که مراحل نهایی خود را طی می‌کند، پیش‌بینی شده که در ۵ سال آینده، ۵۰ درصد شهروندان زیر پوشش این طرح قرار بگیرند.
