رشت- کشاورزی گیلان از ارکان مهم دستیابی به توسعه پایدار، تحقق شعار جهش تولید و بهره مند شدن مطلوب از ظرفیت‌های این بخش در سایه توجه به تولید کننده و تقویت صنایع تبدیلی و تکمیلی است.
ارمغان سرسبزی مزارع و باغات، رونق و برکت است. زندگی آدمی از دیرباز به دامان پرمهر زمین پیوند خورده و معیشت بسیاری از مردم به صورت مستقیم و غیر مستقیم به کشاورزی وابسته است.
گیلان سرزمین سبزی است که شالیزارهای طلایی، بوته‌های سبز چای، باغات کیوی و درختان زیتون و فندقش به سفره تولید کننده و مصرف کننده رنگ بخشیده است. کشاورزی از ارکان اصلی اقتصاد گیلان محسوب می‌شود و ظرفیت‌های ارزشمند این خطه سبز در عرصه تولیدات کشاورزی و باغی بر کسی پوشیده نیست. آمارهای سازمان مدیریت و برنامه ریزی گیلان، حاکی از این است که ۱۹۸ هزار و ۷۸۷ نفر در بخش کشاورزی و باغداری گیلان، شاغل هستند.
گیلان دارای بیش از ۴۳۸ هزار هکتار زمین کشاورزی است که ۲۳۸ هزار هکتار از آن به کشت برنج اختصاص دارد و هر سال حدود ۷۵۰ تا ۸۵۰ هزار تن برنج سفید در این استان با تلاش ۳۰۰ هزار کشاورز سخت کوش تولید می‌شود. تولیدات محصولات باغی گیلان نیز حدود ۵۸۴ هزار و ۵۶۲ تن اعلام شده است.
بی شک ظرفیت گیلان برای افزایش تولید بیش از این است و رشد تولیدات کشاورزی نقشی عمده در رفع نیازهای داخلی کشور و کاهش واردات به دنبال دارد. اما دست یافتن به این مهم و تحقق شعار «جهش تولید» در سال جاری نیازمند حمایت بیش از پیش از تولید کنندگان این عرصه است.
چالش‌های موجود / ضرورت حمایت ویژه دولت
گلایه‌های کشاورزان و باغ داران گیلان نشان از چالش‌های این استان در عرصه کشاورزی و نادیده گرفتن ظرفیت‌های این استان دارد. سختی کار، دشواری دسترسی به تسهیلات بانکی، هزینه‌های بالای تولید و زندگی، دور شدن جوانان از کشاورزی، برخوردار نبودن از بازار فروش مناسب، عدم وجود صنایع تبدیلی و برند سازی مناسب از جمله مشکلاتی هستند که در این بخش مطرح می‌شود. از این رو کشاورزان و باغداران استان چشم انتظار حمایت هستند.
یکی از چایکاران شهرستان رودسر اظهار می‌کند: متأسفانه در سال‌های اخیر نه تنها در حوزه کشت چای بلکه در تولید اکثر محصولات کشاورزی گیلان شاهد رونق نبوده ایم.
این چایکار که در روستای بازنشین مشغول به فعالیت است، می‌افزاید: امور به گونه‌ای پیش می‌رود که محصولات کشاورزی داخلی تا اندازه‌ای مورد اجحاف واقع شده اند، ضمن این که هزینه‌های اجرایی و تولید هم به مراتب بالا رفته و فضا برای کشاورز وجود ندارد تا در سطح کلان محصول برداشت کند و این برداشت در اقتصاد منطقه مؤثر باشد.
افزایش تولید نیازمند حمایت ویژه دولت از تولید کننده است
وی درباره تمهیداتی که باید اندیشیده شود، می‌گوید: اولین فاکتوری که باید بیشتر به آن بها داده شود این است که دولت نگاه حمایتی ویژه ای نسبت به صنعت چای داشته باشد تا کشاورزان را به باغات برگرداند. از سوی دیگر کاهش قیمت برگ سبز چای هم انگیزه لازم را از کشاورز می‌گیرد. سال گذشته بهای یک کیلو برگ چای خشک درجه یک در کارخانجات حدود ۵۰ هزار تومان بود اما قیمت هر کیلو برگ سبز چای با توجه به اینکه هر ۴ کیلو برگ سبز تبدیل به یک کیلو چای خشک می‌شود، بین ۳ تا ۴ هزار تومان بوده است. بدین ترتیب بهترین راه ایجاد انگیزه در کشاورزان، اعطای وام‌های کم بهره است تا بتوانند برای آبادی باغات خود هزینه کنند و بعد از برداشت محصول، وام‌ها را باز پرداخت کنند.
از یاد نباید برد که یک برگ سبز چای گیلان با یک برگ سبز چای هندوستان از نظر ژنتیکی فرقی ندارد اما می‌بینیم آنها چقدر از کشت چای بهره مند شده اند ولی ما نتوانسته ایم. واقعیت این است که مصرف چای شمال حتی در میان بسیاری از مردم شمال ایران نهادینه نشده و آنها به مصرف چای خارجی که با اسانس آمیخته، گرایش دارند. بنابراین باید فعالیت بیشتری در حوزه بازرگانی و فرهنگ سازی نیز انجام شود تا چای ایرانی در کشور مصرف و تولید آن رونق یابد.
افزایش عملکرد در واحد سطح
مشکلات موجود در عرصه کشاورزی گیلان بر کسی پوشیده نیست، اما نمی‌توان تلاش‌های فعالان این عرصه در سال گذشته که نام «رونق تولید» را بر خود داشت، نادیده گرفت.
یک مدرس دانشگاه اظهار می‌کند: اقتصاد گیلان بر پایه کشاورزی، دامداری، صید ماهی، پرورش زنبور عسل و کرم ابریشم استوار است. این استان طی دهه‌های اخیر با تلاش کشاورزان، همت مدیران سازمان جهاد کشاورزی و همکاری بخش تحقیقات کشاورزی، توانسته در تولید محصولاتی مانند چای، بادام زمینی، فندق، گل گاوزبان، پیله تر کرم ابریشم و کیوی در صدر کشور قرار گیرد و در راستای تحقق شعار رونق تولید و توسعه اقتصاد مقاومتی در سال ۹۸ شاهد افزایش عملکرد در واحد سطح بوده ایم.
حامد کیومرثی می‌افزاید: در این بین صنایع فرآوری محصولات کشاورزی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است که می‌تواند ضمن کاهش ضایعات محصولات کشاورزی با ایجاد اشتغال باعث افزایش درآمد شده و به توسعه پایدار روستاها کمک کند.
وی می‌گوید: اجرای سیاست‌های حمایتی از سرمایه‌گذارانی که علاقمند ورود به حوزه صنایع تبدیلی بخش کشاورزی بودند تأثیر مثبتی در این زمینه داشته است. باید توجه داشت که توسعه صحیح و اصولی در حوزه صنایع تبدیلی و تکمیلی در فراهم کردن امکان صادرات مطلوب محصولات کشاورزی مؤثر است. یکی از برنامه‌های در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی ایجاد سیستم یکپارچه اطلاعات در بخش کشاورزی اعلام شده که بتوان بر اساس آن برنامه ریزی دقیق‌تری برای تولید و عرضه محصولات کشاورزی ارائه داد. این امر نقش مهمی در تقویت ارتباط بخش کشاورزی و صنعت ایفا خواهد کرد که در توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی حائز اهمیت است.
پژوهشگر حوزه کشاورزی ادامه می‌دهد: البته لازم است به اهمیت اجرای سیاست‌های حمایتی ضمن کاشت، داشت، برداشت و به ویژه بخش صادرات محصول نیز توجه داشته باشیم. صادرات محصولات کشاورزی می‌تواند ارز آوری مناسبی همراه داشته باشد، در این میان استفاده از اراضی بلااستفاده در گیلان می‌تواند در افزایش سرانه تولید به منظور توسعه صادرات مؤثر باشد.
کیومرثی یادآور می‌شود: هم اکنون ویروس کرونا می‌تواند یکی از چالش‌های موجود در چرخه تولید، مصرف و صادرات محصولات کشاورزی باشد که حتی در صورت کاهش آمار بیماری تأثیرات روانی ایجاد شده تا زمان کشف و تولید واکسن این بیماری باقی خواهد ماند. فائو یا سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد که در زمینه توسعه کشاورزی فعالیت دارد نیز از ابتدای شیوع کرونا نگرانی خود را از امکان مختل شدن زنجیره‌های تأمین مواد غذایی اعلام کرده است. شاید اکنون زمان آن فرا رسیده تا هرچه بیشتر از توانمندی‌های نهادهایی با نگرش متفاوت از جمله پارک‌های علم و فناوری بهره مند شویم و به یاد داشته باشیم که امروزه در بسیاری از کشورها فعالیت استارتاپ‌ها به عنوان فرصتی بی‌بدیل در حل مشکلات اقصادی مطرح است.
جایگاه گیلان در تولیدات کشاورزی
رئیس جهاد کشاورزی گیلان اظهار می‌کند: گیلان از استان‌های برخوردار از ظرفیت بالا در بخش کشاورزی به شمار می‌آید. کشاورزی در این استان هم به جهت تنوع محصولات با بیش از ۷۰ نوع محصول در حال کشت و هم به جهت تأثیر بر اقتصاد و اشتغال گیلان حائز اهمیت بسیار است.
علی درجانی با بیان اینکه بیش از ۴۰ درصد اقتصاد استان در بخش کشاورزی است، یادآور می‌شود: بیش از ۲۸ درصد اشتغال گیلان در حوزه کشاورزی قرار دارد، در حالی که متوسط این عدد در کشور حدود ۱۸ درصد است. وسعت گیلان کمتر از ۰.۹ درصد وسعت کشور است ولی بیش از ۳.۵ درصد از تولیدات بخش کشاورزی در این استان رخ می‌دهد و بیش از ۸ درصد بهره برداران بخش کشاورزی کشور در گیلان هستند؛ یعنی تراکم بهره برداران و مزیت نسبی تولید در استان بالا است.
وی تصریح می‌کند: به همت زنان و مردان پر تلاش تولید کننده در عرصه کشاورزی، گیلان در تولید ۲۰ نوع محصول در رده استان‌های برتر محسوب می‌شود و در جایگاه رتبه‌های اول تا پنجم کشور قرار دارد و گیلان در تولید محصولاتی نظیر برنج، چای، پرورش کرم ابریشم، گل و گیاهان زینتی، بخشی از گیاهان دارویی، زیتون، مرکبات، کیوی و بسیاری از محصولات دیگر از استان‌های پیشرو به شمار می‌آید.
پرورش دام و طیور صنعتی اشتغال زا در گیلان
درجانی درباره ظرفیت‌های بالای گیلان در بخش دام و طیور می‌گوید: ۲۵ درصد جوجه یک روزه کشور و نزدیک به ۱۰ درصد مرغ کشور در گیلان تولید می‌شود. هم اکنون نزدیک به هزار واحد مرغداری در استان مشغول به فعالیت هستند و در سال بیش از ۱۰۰ هزار تن مرغ مازاد تولیدی استان به تهران و سایر نقاط کشور ارسال می‌شود. در واقع بخش زیادی از اقتصاد و اشتغال استان در این صنعت است.
وی با اشاره به رتبه اول گیلان در پرورش ماهیان گرم آبی و سرد آبی و هم چنین صید و صیادی بیان می‌کند: ما در پرورش ماهیان خاویاری هم جزءِ رتبه‌های برتر هستیم و این بخش اشتغال زیادی را به خود اختصاص داده ایم.
رئیس جهاد کشاورزی گیلان اظهار می‌کند: سال گذشته به منظور ارتقای تولیدات کشاورزی چند کار عمده به انجام رسید که نخست می‌توان از ارتقای دانش و توانمند سازی بهره برداران با استفاده از روش‌های ترویجی، بهره مند شدن از ظرفیت رسانه‌ها و همکاری با محققان و متخصصان برای ورود دانش به مزارع یاد کرد. اجرای پروژه‌های زیر بنایی در سال گذشته و استمرار این حرکت در امسال در راستای بهره وری از منابع اعم از بتنی کردن انهار، انتقال آب با لوله، اجرای پروژه‌های آبیاری تحت فشار و تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری از دیگر اقدامات جهاد کشاورزی از جمله این اقدامات است.
وی با بیان اینکه گیلان رتبه نخست در زمینه تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری در استان‌های شمالی را دارد، می‌گوید: توسعه و ساماندهی آب بندان ها به عنوان یک سازه مطمئن تأمین آب به ویژه در مراحل تکمیلی نیاز آبی مزارع از برنامه‌ها و اولویت‌های جدی است و امسال ساماندهی ۱۲۰۰ هکتار از آب بندان ها را انجام می‌دهیم که می‌تواند در حجم آبگیری و ذخیره آب بسیار تأثیرگذار باشد.
درجانی یادآور می‌شود: برای تولید برنج نیز تمهید مقدمات نهاده‌ها به موقع انجام گرفته و برای اولین بار امسال تولید بیش از ۱۷۰۰ تن بذر گواهی شده را داشتیم که به توسعه و افزایش تولید از جهت کمی و کیفی بسیار کمک می‌کند و می‌توان از آن به عنوان یکی از اقدامات جهاد کشاورزی در سال جهش تولید نام برد. در سال‌های گذشته در گیلان ۶۰۰ تن بذر گواهی شده تولید می‌شد و اکنون این رقم به ۱۷۰۰ تن رسیده و تلاش می‌کنیم این عدد را تا دو سال آینده به ۳۰۰۰ تن برسانیم.
ارتقا مکانیزاسیون مزارع و توسعه سرمایه گذاری
وی ارتقای مکانیزاسیون در مزارع به ویژه در شالیزارها را یکی دیگر از اقدامات این سازمان عنوان و ادامه می‌دهد: امسال فعالیت مکانیزاسیون در شالیزارهای گیلان را نزدیک به ۴ درصد افزایش دادیم و بیش از ۱۱۴ میلیارد تومان تسهیلات در بخش کشاورزی از محل خط ویژه مکانیزاسیون به استان جذب شد و در حوزه اعتبارات مکانیزاسیون از رتبه ۱۳ کشور به رتبه اول رسیدیم. باید توجه داشت که توسعه مکانیزاسیون در اراضی مختلف به ویژه شالیزارها، صرفه جویی در منابع، نیروی کار و کاهش هزینه تولید را در پی خواهد داشت که در دستیابی به جهش تولید تأثیرگذار است و امسال هم این سیاست را دنبال خواهیم کرد.
درجانی می‌گوید: توسعه سرمایه گذاری در بخش کشاورزی می‌تواند برای رسیدن به جهش در تولید بسیار مؤثر باشد. در طول یک سال اخیر برای پروژه‌های مختلف در بخش کشاورزی توانستیم بیش از ۲۵۰ میلیارد تومان تسهیلات از محل منابع مختلف مثل خط ویژه مکانیزاسیون، اعتبارات اشتغال روستایی و تبصره ۱۸ جذب داشته باشیم. در واقع بیشترین جذب اعتبارات در استان با بیش از ۵۰ درصد منابع و تسهیلات جذب شده در بخش کشاورزی اتفاق افتاد که به توسعه زیر ساخت‌ها در این بخش، انجام اقدامات در راستای جهش تولید و مهم‌تر از همه پایداری در تولید کمک می‌کند.
وی تصریح می‌کند: در مبحث صنایع تبدیلی و برند سازی هم باید گفت در ساماندهی، توسعه و برنامه ریزی برای اصلاح ساختار شالیکوبی ها، توسعه سردخانه‌ها با نظام بهره برداری جدید و اصلاح ساختار در کارخانجات چای هم اتفاقات خوبی رخ داده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان اظهار می‌کند: صندوق حمایت از بخش کشاورزی استان که ساز و کاری بسیار خوب برای کمک به کشاورزان و بهره مند شدن آنها از تسهیلات کم بهره به شمار می‌آید، از ظرفیت‌های بسیار خوب است که در طی ۱۲ سال تأسیس حدود ۱۶ میلیارد تومان سرمایه داشته اما این مبلغ در سال گذشته با کمک دولت و مشارکت بخش خصوصی به بیش از ۴۲ میلیارد تومان سرمایه رسید.
درجانی با اشاره به اینکه بسیاری از پروژه‌های ملی نیز از طریق وزارت جهاد کشاورزی و سیاست‌های استان در حال پیگیری است، می‌گوید: انتظار می‌رود بخش کشاورزی در مسیر جهش تولید پیشرو باشد.
