در آینده ای نزدیک قرار است همه واکسن سازها با یک آزمایشگاه مرجع و انبار مشترک در راستای کاهش هزینه های تولید و ایجاد زیرساخت، به تولید واکسن های مورد نیاز کشور بر پایه دانش بپردازند.
شرکتهای ایرانی فعال در حوزه تولید واکسن توانسته اند تا کنون ۹ واکسن انسانی، ۱۷ واکسن دامی، ۱۹ واکسن برای طیور و یک واکسن در بخش آبزیان را به تولید برسانند.
این واکسن‌ها توسط محققان با تحقیقات و آزمایشات در شرکتهای دانش بنیان و مؤسسات تحقیقاتی دولتی و خصوصی به تولید رسیده و اکنون نیز در بازار موجود است. اما تلاش برای تولیدات بیشتر در این عرصه با هدف پیشگیری یا درمان بیماری‌های مختلف با گذر زمان بیشتر و نیاز برای حمایت از تولید بیش از پیش احساس می‌شود.
صنعت واکسن سازی، صنعتی استراتژیک و مهم به شمار می‌آید و باید متناسب با شرایط کشور، برنامه ریزی هایی در راستای تولید انبوه آن صورت گیرد تا در آینده مشکل تأمین واکسن نداشته باشیم.
تولید انواع واکسن همانند سایر حوزه‌ها نیاز به زیر ساخت‌هایی دارد؛ یکی از این زیر ساخت‌ها می‌تواند ایجاد فضایی برای گردهمایی تولید کنندگان باشد. زیرا همواره این تولید کنندگان در نقاط مختلف کشور مستقر هستند و هر کدام آزمایشگاه و امکانات مجزایی برای تولید محصولاتشان در اختیار دارند. از این رو ایجاد محلی که بتواند این تولید کنندگان را به صورت متمرکز گرد هم بیاورد، ضروری به نظر می‌رسد. در همین راستا ستاد توسعه زیست فناوری از یک دهه گذشته در راستای ایجاد «شهر واکسن» راهبردی را تدوین کرده که قرار است به نتیجه برسد.
قرار است تولیدکنندگان در یک محل با زیرساخت‌های مشترک به تولید واکسن بپردازند و همانند شرایط کنونی هزینه‌های اضافی برای تولید نداشته باشند. این محل که مساحتی نزدیک به ۲۰ هکتار دارد، می‌تواند شرایطی را برای شرکتهای دانش بنیان و تولیدکنندگان واکسن فراهم سازد تا ضمن متمرکز سازی امکانات، هزینه‌های تولید نیز کاهش یابد.
ایجاد چنین زیرساختی می‌تواند منجر به تشکیل یک شبکه از فناوران فعال در حوزه واکسن سازی شود.
راه اندازی «شهر واکسن» با هدف تجمیع زیرساخت‌ها
دکتر مصطفی قانعی دبیر ستاد توسعه زیست فناوری در خصوص هدف از راه‌اندازی «شهرواکسن» می‌گوید: ایجاد این شهر واکسن، با هدف تجمیع زیرساخت‌ها و شرکتهای فعال در این حوزه، تجمیع تعمیرات، تجهیزات و همه بازیگران این عرصه زیر یک سقف، راه اندازی می‌شود.
وی تاکید کرد: ما حدود ۱۰ سال پیش یک ارزیابی انجام دادیم که چرا محققان و دانشمندان حوزه زیست فناوری به سمت تولید دارو می‌روند ولی به سمت تولید واکسن نمی‌روند و با وجود اینکه قیمت واکسن، پایین است ولی فناوران ترجیح می‌دهند به سمت تولید دارو بروند. همچنین بررسی‌ها نشان داد که با وجود قیمت پایین واکسن نسبت به دارو، زیرساخت‌های تولید هر دو با یکدیگر برابرند.
دبیر ستاد توسعه زیست فناوری خاطر نشان کرد: به دلیل اینکه واکسن خیلی حیاتی تر از دارو برای کشور محسوب می‌شود ۱۰ سال گذشته پیشنهادی مبنی بر ایجاد شهر واکسن را ارائه کردیم و توانستیم ۴ سال بعد از آن، نقشه شهر واکسن را طراحی کنیم که در استان البرز این شهر پیاده سازی شود اما به دلیل عدم همکاری‌ها، اجرای شهر واکسن در این استان مورد استقبال قرار نگرفت.
دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در ادامه با بیان اینکه از این رو تصمیم گرفته شد که شهر واکسن در شهر قم راه‌اندازی شود، بیان کرد: این شهر به دلیل نزدیکی به تهران، موقعیت جغرافیایی مناسبی برای ایجاد شهر واکسن و تأمین نیازهای داخلی دارد.
وی افزود: بعد از بررسی‌ها، انتخاب استان قم و همکاریهای استانداری برای ایجاد شهر واکسن در این استان، فناوران می‌توانند تا ۲۰ سال آینده در این محل برای تولید واکسن مستقر شوند.
تولید واکسن‌های بومی در شهر واکسن
وی عنوان کرد: در این شهر قرار است که انواع واکسن‌های حیوانی و انسانی به صورت بومی و مبتنی بر آخرین دستاوردهای علمی جهان تولید شود و در اختیار جامعه سلامت قرار گیرد. این کار در مرحله برنامه‌ریزی است و اقدامات اجرایی آن در آینده‌ای نزدیک آغاز خواهد شد.
دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در بخش دیگری از سخنان خود، بیان کرد: کارهای تحقیق و توسعه راه‌اندازی این کار انجام شده است و به زودی تعدادی از شرکتهای تولیدکننده واکسن در آن مستقر خواهند شد.
قانعی با تاکید بر اینکه بازار واکسن در دنیا یک بازار پر رونق است، خاطر نشان کرد: شهر واکسن با هدف توسعه صنعت واکسن، ایجاد می‌شود که این امر کاربردی و ضروری در کشور به نظر می‌رسد.
تجمیع انبار و آزمایشگاه مرجع در شهر واکسن
انبار، آزمایشگاه و هر هزینه‌ای که تاکنون برای هر تولید کننده واکسن به صورت مجزا وجود داشته اکنون یکی خواهد شد و کیفیت تولید نیز بالا می‌رودقانعی دبیر ستاد توسعه زیست فناوری با اشاره به مزیت‌های شهر واکسن ادامه داد: در شهر واکسن همه مجبور نیستند که انبار واکسن داشته باشند؛ یک آزمایشگاه کنترل کیفی کافی است و پشتیبانی هزینه کمتری خواهد داشت. در واقع انبار، آزمایشگاه و هر هزینه‌ای که تاکنون برای هر تولید کننده به صورت مجزا وجود داشته یکی شده و کیفیت تولید نیز بالا می‌رود.
وی با بیان اینکه در حال حاضر زمین شهر واکسن مشخص شده، گفت: این زمین برابر با ۲۰ هکتار است که قرار است شرکتهای دانش بنیان تولید کننده واکسن در آن مستقر شوند و به تولید واکسن‌های مورد نیاز بپردازند.
کمک ۳ ارگان برای ایجاد شهر واکسن
وی افزود: محلی که برای ایجاد شهر واکسن در قم در نظر گرفته شده در ۶۰ کیلومتری تهران قرار دارد. در این مسیر استانداری، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، صندوق نوآوری و شکوفایی و ستاد توسعه زیست فناوری با هم همکاری می‌کنند.
به گفته دبیر ستاد توسعه زیست فناوری، صندوق نوآوری و شکوفایی تسهیلاتی برای ایجاد زیر ساخت‌های این شهر واکسن در اختیار ستاد قرار می‌دهد.
شروع اقدامات اولیه برای راه اندازی شهر واکسن
قانعی با اشاره به وضعیت محلی که برای شهر واکسن در نظر گرفته شده، گفت: به زودی کارهای اولیه شروع می‌شود و بخش واکسن سازی در آن شکل می‌گیرد. چون به تازگی مکان این شهر واکسن مشخص شده دو سال طول می‌کشد که زیرساخت‌ها در آن آماده سازی شوند.
به گفته دبیر ستاد توسعه زیست فناوری، ایجاد شهر واکسن، برنامه‌ای است که واکسن سازی ایران را متحول می‌کند و به واسطه آن هزینه‌های تولید کم می‌شود.
کشورهایی که شهر واکسن دارند
وی با اشاره به وجود نمونه‌های موفقی از شکل‌گیری شهر واکسن در دیگر کشورها، گفت: این کار به شکلی موفق در اندونزی، چین و هند هم اجرایی شده و نتایج قابل قبولی داشته است. ما هم تلاش می‌کنیم از نمونه‌های موفق برای راه‌اندازی این شهر در قم استفاده کنیم.
به گفته دبیر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، ایران زودتر از اندونزی تولید واکسن را در مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی شکل داد ولی رازی همواره در بخش دولتی باقی ماند و رشد نکرد که این باعث شد کشور ما عقب بماند.
پیش بینی شده در شهر واکسن، واکسن‌های انسانی، دامی، طیور و آبزیان به تولید برسندوی با اشاره به ظرفیت تولید واکسن‌ها در شهر واکسن گفت: پیش بینی شده در شهر واکسن، واکسن‌های انسانی، دامی، طیور و آبزیان به تولید برسند.
یکی از مدیران شرکتهای دانش بنیان تولید کننده واکسن نیز در همین رابطه گفت: اگر بخواهیم ظرفیت تولید را افزایش بدهیم نیاز به امکانات خوبی داریم که به نظرم ایجاد شهر واکسن می‌تواند چنین امکاناتی را برای تولید کنندگان فراهم سازد.
اسماعیل صابرفر ادامه داد: ایجاد یک زیرساخت برای تولیدکنندگان واکسن با هدف کاهش هزینه‌های تولید اگر همراه با ارائه امکاناتی همچون تسهیلات، معافیت‌ها و … باشد می‌تواند برای تولید کننده مفید باشد. زیرا آزمایشگاه مرجع وجود خواهد داشت و این یکی از نکات مثبت شهر واکسن خواهد بود.
به گفته وی، ما درصدد تولید ۳ واکسن دیگر هستیم؛ اگر شهر واکسن با هدف ایجاد امکانات برای تولیدکنندگانی مانند شرکت ما ایجاد شود، از اینکه مابقی تولیدات خود را به این شهر ببریم استقبال می‌کنیم.
