یارانه هایی که در بخش نهاده ها توزیع می شود هیچوقت به مقصد اصلی نمی رسد و ارز 4200 تومانی بلای تولید نهاده های کشاورزی از جمله کودهای شیمیایی است.
موضوع یارانه کودهای کشاورزی وضع صنعت کود کشور را به بحرانی دردناک برده است که امروزه پرداختن به این امر یک وظیفه همگانی تلقی می‌شود.
بررسی تأثیر یارانه کود بر اقتصاد کشاورزی ایران و صنعت کود کشور
پرداخت یارانه به کود را اگر ۲۰۰۰ میلیارد تومان در سال در نظر بگیریم، این یارانه ها به سه صورت یارانه ارزی، ریالی و اعتباری در حال حاضر پرداخت می‌شود:
۱- یارانه ریالی که طبق بودجه های سنواتی مصوب مجلس شورای اسلامی پرداخت می‌گردد.
۲- یارانه ارزی که حاصل تخصیص ارز دولتی به واردات و قبل از سال ۱۳۹۷ در غالب ارز مبادله‌ای و در سال ۹۷ به بعد نیز در غالب ارز ۴۲۰۰ تومانی در حال پرداخت است که اختلاف قیمت چند برابری با نرخ ارز بازار دارد و ایجاد رانت کلان اقتصادی کرده است.
۳- یارانه اعتباری که حاصل وام‌های دریافتی بازپرداخت نشده شرکت خدمات حمایتی کشاورزی می‌باشد که بعدها در دولت این بدهی تهاتر می‌شود. (طبق تجربه سنوات گذشته این اتفاق افتاده است و در ترازهای مالی این شرکت منتشره توسط سازمان خصوصی‌سازی موجود می‌باشد).
با توضیح این وضعیت به بررسی انگیزه‌های مجموعه حاکمیت در پرداخت یارانه به کودهای کشاورزی در سه بُعد می‌پردازیم:
الف) تأثیر روی قیمت محصولات کشاورزی با هدف افزایش رفاه مصرف‌کننده از طریق ارزان کردن قیمت محصول نهایی کشاورزی.
ب) تأثیر روی زندگی کشاورزان و بهره‌برداران بخش کشاورزی با هدف افزایش رفاه کشاورز.
ج) تأثیر روی هزینه کشت محصول در هکتار با هدف کاهش هزینه‌های کاشت، داشت و برداشت
که در زیر به توضیح هر یک از اهداف بالا اثبات وعدم اثبات یارانه‌ها به هدف نهایی می‌پردازیم:
الف) بررسی تأثیر یارانه روی قیمت محصولات کشاورزی :
اگر محصولات کشاورزی تولید شده در کشور را ۱۲۰.۰۰۰.۰۰۰ تن در سال در نظر بگیریم، حاصل تقسیم مبلغ یارانه‌ای و ریالی پرداختی ۲۰۰۰ میلیارد تومان به ۱۲۰.۰۰۰.۰۰۰ تن به قرار زیر است:
۱۶.۶۶۶=۱۲۰.۰۰۰.۰۰۰÷۲.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰
که برابر است با ۱۶.۶۶۶ تومان به ازای هر تن محصول تولیدی، در بخش کشاورزی و برابر است با ۱۶.۶ تومان برای هر کیلو محصول تولید شده در بخش کشاورزی کشور که با توجه به قیمت معامله محصولات کشاورزی برای مصرف‌کننده، این حدود ۱۷ تومان در کیلوگرم هیچ گونه تأثیری در افزایش رفاه مصرف‌کننده و شهروندان کشور ندارد و در حقیقت با عدم اصابت یارانه به هدف فقط منابع مالی کشور اتلاف گردیده است.
ب) بررسی تأثیر یارانه روی رفاه جامعه کشاورزی:
اگر هدف از تخصیص این یارانه افزایش سطح رفاه جامعه بهره‌برداران بخش کشاورزی باشد، با تقسیم ۲۰۰۰ میلیارد بر حدود ۴ میلیون نفر بهره‌بردار بخش کشاورزی به این نکته می‌رسیم که اگر تمام این یارانه به صورت عادلانه تقسیم شود، در صورت تحقق کامل این یارانه‌ها در کل سال (که این رقم هیچ‌گاه کامل محقق نمی‌شود) مبلغ ۵۰۰.۰۰۰ تومان یارانه به هر شخص کشاورز در سال تخصیص می‌یابد. که با توجه به هزینه‌های زندگی این عزیزان، این مبلغ هیچ تأثیری در رفاه جامعه روستایی و کشاورزی کشور نخواهد داشت و از تقسیم ۵۰۰.۰۰۰ تومان به ۱۲ ماه
۵۰۰.۰۰۰= ۴.۰۰۰.۰۰۰÷۲.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰
به رقم ماهانه ۴۱۰ هزار ریال معادل ۴۵ هزار تومان می‌رسیم که هیچ تأثیری در رفاه حال کشاورزان عزیز و زحمتکش کشور نخواهد داشت.
ج) بررسی تأثیر یارانه‌ها روی هزینه‌های کاشت و داشت و برداشت:
اگر هدف از اختصاص این یارانه‌ها پایین آوردن هزینه‌های کشت محصول باشد، از تقسیم مبلغ ۲.۰۰۰ میلیارد تومان یارانه به ۱۷.۰۰۰.۰۰۰ هکتار سطح زیرکشت انواع محصولات زراعی و باغی در کشور به عدد ۱۱۷.۶۴۷ تومان می‌رسیم.
۱۱۷.۶۴۷= ۱۷.۰۰۰.۰۰۰÷۲.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰
که این رقم نیز یک سال هزینه‌های کشت رقمی ناچیز است. حال آنکه در بسیاری از مناطق کشور کشت دوم و سوم هم انجام می‌شود و در صورتی که بخواهیم کشت دوم را حساب کنیم برای هر دوره کشت به رقم ۵۸.۸۲۳ تومان در هکتار می‌رسیم که با توجه به هزینه‌های کاشت و داشت و برداشت محصولات کشاورزی که حداقل ۳.۰۰۰.۰۰۰ تومان در هر دوره کشت در هکتار است، به این نکته می‌رسیم که اگر اختصاص یارانه‌ها با هدف کاهش هزینه‌های کشت محصولات زراعی و باغی باشد باز هم هیچ تأثیری در کاهش این هزینه‌ها ندارد و فقط موجب اتلاف منابع مالی کشور است.
نتیجه‌گیری:
با توجه به بررسی‌های سه‌گانه بالا به این نتیجه می‌رسیم که تحمیل هزینه گزاف تخصیص یارانه‌های ارزی و ریالی به کودهای کشاورزی با توجه به جمیع جهات به هیچ وجه نمی‌تواند موجب کاهش هزینه‌های کاشت یا رفاه جامعه روستایی و یا رفاه مصرف‌کننده محصولات کشاورزی گردد و این یارانه‌ها فقط موجب می‌گردد نوعی رانت در اختیار بخش‌هایی از چرخه توزیع کود قرار گیرد.
از طرفی وجود یارانه‌های تخصیص یافته به کودهای کشاورزی موجب شده است دوگانگی قیمتی به نفع بخش‌های منتفع از یارانه در بازار کود ایجاد شود و بخش عمده‌ای از از تولیدکنندگان داخلی نتوانند در این وضع در بازار به رقابت بپردازند و از بازار کود کشور حذف شوند که این موضوع تعطیل شدن پی در پی کارخانجات کود است.
حال آنکه اگر یارانه از کود حذف شود و یا با روش‌های دیگری مانند واریز به کارت بانکی کشاورزان به بخش کشاورزی تزریق شود، بازار کود کشور از دوگانگی قیمتی رها می‌گردد و در نهایت توان رقابت سالم و آزاد برای همه فعالان بازار کود کشور فراهم می‌گردد که در صورت شکل‌گیری بازار سالم و رها شده از یارانه‌ها، صنعت کود داخلی توان رقابت با دیگر نقش‌آفرینان بازار را به دست خواهد آورد و قطعاً توسعه صنعت کود و تأمین بخش قابل توجهی از نیاز کودی بخش کشاورزی در آینده نزدیک از ثمرات آن خواهد بود.
یادداشت از مولا عضو انجمن تولیدکنندگان کود
